Một năm nhìn lại thấy nhiều niềm vui

VNTN - Không chỉ là trang viết của những ai đang sống và viết trên mảnh đất hương chè xứ Thái, mà còn là nơi gặp gỡ của các văn nghệ sĩ mọi miền, từ địa đầu núi cao phía Bắc đến mênh mang sông nước miền Tây, Văn nghệ Thái Nguyên là nơi hội tụ của tình thơ - tình người. Nhân tết đến xuân về, thử làm cuộc phiêu du suốt 52 số báo, tôi nhận ra nồng nàn hương hoa của vườn thơ.

Đầu tiên là sức lan tỏa từ Cuộc thi Sáng tác văn học trên Văn nghệ Thái Nguyên (2014 - 2016). Cuộc thi đã đi được gần trọn chặng đường, và báo hiệu một vụ mùa bội thu. Không chỉ là sự gia tăng đơn thuần về số lượng bài thơ hay tác giả, mà điều cốt yếu đáng ghi nhận là chất lượng cũng như sự phong phú, đa dạng của cuộc thi thơ lần này, với sự góp mặt của nhiều hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, các tác giả từ nhiều địa phương khác trong cả nước. Nhiều gương mặt, nhiều cá tính thơ đã đem đến cho vườn thơ Thái Nguyên những hương sắc, khơi gợi được những đam mê từ chính người viết, sự nhiệt tình yêu mến đến với thơ cũng như đến với Văn nghệ Thái Nguyên từ độc giả.

Cũng bởi sự góp mặt của anh em bè bạn, những sứ giả thơ từ khắp mọi miền, trang thơ đã thoát ra và vượt lên cái gọi là “thơ của xứ chè”, thơ của “an toàn khu thủ đô kháng chiến”.  Không cần tới một sự tập trung cần thiết cũng có thể nhận ra điều đó. Bên cạnh nhiều bài thơ mang sắc thái vùng miền rõ rệt như: Hồ Núi Cốc, Ấm trà Tân Cương (Nguyễn Thị Thùy Linh), Thu chín chiều Tân Cương (Võ Sa Hà), Em có về đất Thái với tôi không (Nguyễn Khoái), Giang Tiên Phú Lương huyền tích (Hiền Mặc Chất), Dương Tự Minh, Lưu Nhân Chú (Lê Thìn) còn có những bài thơ của những tác giả đến từ những địa phương khác nhau như: Người mẹ Vĩnh Linh vẽ lá cờ Tổ quốc (Lâm Bằng), Nghe tiếng cừu trưa ở Ninh Thuận (Nguyễn Minh Khiêm), Bài ca bên dãy núi Răng Cưa (Đinh Thị Như Thúy), Uống bia bên bờ đại dương (Mã Anh Lâm), Thạch Hãn, Một sư đoàn hóa đá Vị Xuyên (Nguyễn Trọng Luân), Hòn Khói (Lê Quốc Sinh)…

Đã là thơ thì điều cốt yếu trước tiên, nó phải là… thơ đã. Thơ không phải là khảo tả, phục dựng cái đẹp, mà là sự rung động trước cái đẹp. Sự rung động ấy không chỉ đơn thuần nhằm thỏa mãn nhu cầu thưởng thức thẩm mỹ của nhà thơ, mà cao hơn, còn là sự khơi gợi, chia sẻ, giúp cho người đọc cùng được thưởng thức những sắc thái thẩm mỹ ấy, từ đó gợi ra những vấn đề mang tính nhân văn sâu sắc. Nói như Nam Cao, nó làm cho mỗi con người trở nên người hơn.

Thơ trên Văn nghệ Thái Nguyên đã có những tác phẩm đạt đến thứ thơ chuyên nghiệp/đích thực? Phải khẳng định luôn: có, thậm chí rất đậm.

Nhiều người băn khoăn, trong đó không ít người làm thơ, rằng thế nào là thơ hay. Theo tôi, thơ hay là phải gợi lên được sự đồng cảm, những suy tư từ phía người đọc, ám ảnh của người đọc, gợi cho người đọc một sự day dứt, suy tư, ngẫm ngợi. Thơ không phải để lấy nước mắt hay nụ cười của người đọc, dẫu rằng có thể, mà còn phải để dành những khoảng trống để người đọc chiêm nghiệm, suy tư. Có những bài thơ không dễ viết, và không dễ viết hay, ấy là khi người thơ muốn nói tới điều gì hoặc lớn lao, hoặc sâu xa từ những cái gì rất đỗi bình thường. Tâm hồn của nhà thơ phải luôn căng như sợi dây đàn, khẽ chạm vào là đã vang ngân. Nhưng tuyệt nhiên đó không phải là thứ âm thanh xô bồ mà phải có sức lắng, sức gợi.

Thơ phải là sự chất chứa những tâm trạng. Không có tâm trạng không có thơ. Nhà thơ là người cả nghĩ, dễ suy tư, dằn vặt. Thơ trên Văn nghệ Thái Nguyên đưa ta vào thế giới cung bậc như thế. Dẫu sao, thời gian và cuộc đời nghiệt ngã cũng lấy đi của chúng ta nhiều thứ, những vết thương đắng cay dẫu có nên da non vẫn thành sẹo, không dễ gì mà nguôi ngoai: Đời bỏ lại cho anh dăm sợi bạc trên đầu/ Dăm cây kim và ngàn đêm mất ngủ/…/ Em một lần đò như ngọn gió/ Nhưng hễ chạm vào ánh mắt nào/ Dẫu có mềm như cỏ/ cũng đau (Người cùng quê - Bùi Việt Phương). Những nỗi đau không thể sẻ chia nhưng khi đi vào thơ, dù là viết cho mình, tâm sự với mình, cũng đau đáu và trĩu nặng nỗi niềm, vẫn có những ánh xạ ngậm ngùi về thân phận. Đó là trường hợp của những “người đàn bà nhặt lời cho bóng lá/ Bóng lá nhòa bước chân” (Giấc muộn của đêm - Bùi Kim Anh). Hoặc một phút giây nào đó, ta chợt nhận ra rằng:  Sự ngộ nhận còn xót xa hơn mọi chia lìa/ Biết bao nước mắt cho những cũ mòn nhàm chán/ Nước mắt không sao khép được giấc mơ… (Nhà thơ - Hồ Triệu Sơn).

Đa tình là một phẩm chất nổi trội ở thi nhân. Nhiều khi, ranh giới giữa lí trí và tình cảm trở nên mong manh: Tôi chín chắn mà em thì trẻ quá/ Tôi vợ già em đang độ còn son/ Liếc trộm em một con mắt đã mòn/ Xà cạp quấn lòng tôi chưa cưới vợ (Uống rượu đêm Sa Pa - Hoàng Anh Tuấn). Người thơ là như vậy, không yêu giống như chưa tồn tại ở đời. Cho nên: Những vui buồn chảy qua đêm/ Thế nào cũng chạm vào một người con gái (Đành nói thêm về tình yêu - Nguyễn Đức Hạnh).

Một nét đặc sắc nữa của trang thơ báo Văn nghệ Thái Nguyên là luôn bám sát những vấn đề mang tính thời sự. Những sự kiện chính trị vốn ít chất thơ, nhưng lại có sự hấp dẫn đặc biệt, bởi nó được thẩm thấu qua lăng kính của tình cảm, của ngôn ngữ hình tượng. Từ chuyện biển đảo đến Festival Trà Thái Nguyên, đều có những trang thơ riêng với những bài thơ của Trần Đăng Khoa, Trần Nhuận Minh, Nguyễn Quang Thiều, Võ Sa Hà… Những bài thơ nóng hổi chất thời sự của Lính biển Việt Nam như Chở mùa xuân ra đảo, Lính nhà giàn, Con yêu ơi… tàu đã cất tiếng còi, Nhắn bạn ra Trường Sa… đều rất chân thực, cảm động, và đầy chất thơ.

Nguyễn Kiến Thọ