Chữ và nghĩa
Vài nét về chữ Đạo và hai khái niệm Đạo gia, Đạo giáo
Khi tìm hiểu về nguồn gốc tự hình, chữ “đạo” 道 không có dạng giáp cốt văn, dạng sớm nhất của nó là kim văn. Trong kim văn, tự hình của chữ đạo bao gồm hai bộ phận, phần bên ngoài chữ là “hành”, ngụ ý chỉ con đường […]
Về ý nghĩa của chữ “Nho” trong học thuyết của Khổng Tử
Nho giáo, một học thuyết rất nổi tiếng, có nguồn gốc từ Trung Quốc và ảnh hưởng đến nhiều quốc gia ở châu Á, trong đó có Việt Nam. Người khởi xướng học thuyết này là Khổng Tử, một triết gia thời Xuân Thu. Ở Việt Nam, tư tưởng học thuyết của Khổng Tử được […]
Xuất xứ của một số câu chữ thường nghe
Vì sao bố vợ lại được gọi bằng “nhạc phụ”?...
Tìm hiểu “sinh nhật” và “sinh thần”
Hiện nay, thay vì viết “Chúc mừng sinh nhật” một số người trẻ lại sử dụng từ “Chúc mừng sinh thần”
“Trầu không” nghĩa là gì?
Trầu không còn được gọi là trầu hương, phù lưu, thược tượng, thanh củ hay Hsuê êhang (vùng Tây nguyên), hala (Chăm)… Các nước có tục ăn trầu thì từ này được gọi là sirih (Mã Lai, Indonesia), phlū /bai phlū พลู / ใบพลู (Thái), supāṛī सुपाड़ी (Hindi) hay Veṟṟilai வெற்றிலை (Tamil)… Ở Việt Nam […]
Nhậu ơi, từ đâu tới?
Trước hết cần phải nói rằng “nhậu” không phải là từ hiện đại trong tiếng Việt và cũng chẳng phải là từ lóng, nó chính là từ cổ, xuất hiện vài trăm năm nay, thường được dùng trong lời ăn tiếng nói hàng ngày ở Đàng Trong, tức vùng lãnh thổ Đại Việt do chúa […]
Nguồn gốc của từ “mắm” và “nước mắm”
Ngày xưa, thời nước ta còn sử dụng chữ Hán, mắm được gọi là “hàm ngư” (鹹魚), có nghĩa là cá mặn; còn nước mắm được gọi là “hàm thủy” (鹹水), nghĩa là nước mặn. Từ “mắm” và “nước mắm” trong tiếng Việt hiện nay có lẽ chỉ xuất hiện khoảng 3 – 4 thế […]
“Đồng thanh tương ứng” và “Hằng hà sa số”
VNTN – Trong tiếng Việt, chắc hẳn không ít lần chúng ta bắt gặp những từ, cụm từ, ngữ gốc Hán, đó là một sự biểu hiện của giao thoa ngôn ngữ. Sự giao thoa này không những không làm mất đi bản sắc dân tộc mà còn làm phong phú cho tiếng nói nước […]
Về các từ “vu quy”, “xuất giá”, “giá thú”
VNTN – Ở bài Tại sao gọi cuộc kết duyên nam nữ là “hôn nhân”? của tác giả Như Châu (Văn nghệ Thái Nguyên, số 26, ra ngày 30/6/2020) đã giải thích rất rõ từ hôn nhân, nay người viết không giải thích lại nữa, chỉ giải thích thêm một số từ cũng liên quan […]
Về địa danh “Lam Kiều” trong Truyện Kiều
VNTN – Đã không dưới hai lần, thi hào Nguyễn Du nhắc đến địa danh Lam Kiều 藍橋 (cầu Lam) trong tác phẩm trứ danh Truyện Kiều. Có thể kể đến những câu như: Nghề riêng nhớ ít tưởng nhiều Xăm xăm đè nẻo Lam Kiều lần sang (Câu 265 – 266) Chày sương chưa […]
Minh giải hai chữ “cát”, “lợi” trong câu chúc “Đại cát đại lợi”
VNTN – Câu chúc phúc Đại cát đại lợi 大吉大利 vốn là một thành ngữ, từng xuất hiện trong lời nói của nhân vật Gia Cát Lượng ở tiểu thuyết Tam Quốc diễn nghĩa của La Quán Trung. Trong hồi thứ 54, tiểu thuyết Tam Quốc diễn nghĩa, Khổng Minh có nói như sau: “Đến […]
Nguồn gốc và ý nghĩa tên gọi “Sài Gòn”
Từ đâu có tên gọi “Sài Gòn”? Như chúng ta đã biết, thành phố Hồ Chí Minh hiện nay trước đây từng có tên gọi là Sài Gòn, trên các văn bản chữ Hán được quy phạm hóa thành 西貢 Tây Cống (âm Bắc Kinh là xī gòng). Vậy địa danh này có nguồn gốc […]
“Phong tình cổ lục” hay “Phong tình có lục”?
VNTN – “Cổ lục” hay “có lục”, “vững bền” hay “vững vàng”? Có người đăng hai câu Kiều trong bản Kiều Nôm (hình dưới) và đọc từ trên xuống, từ phải sang là: “Phong tình cổ lục còn truyền sử xanh, Bốn phương phẳng lặng hai kinh vững bền”. Xin hỏi, bản Kiều Nôm viết […]
Về một số câu, từ, thành ngữ Hán Việt
Xuất xứ câu “Dân có thể nâng thuyền, dân cũng có thể lật thuyền” Xin cho biết câu “dân có thể nâng thuyền, dân cũng có thể lật thuyền” là của tác giả Nguyễn Trãi có đúng không? Gần đây thấy có người dựa vào câu “phúc chu thủy tín dân do thủy” (覆 舟 […]
“Cái thú tra từ điển”
VNTN – Vào dịp hè năm 1965, khi đang làm thư mục cho cha tôi – nhà báo, nhà văn Phan Khôi, tôi thấy một bài ông viết chưa xong, có tựa đề là “Cái thú tra từ điển”. Tiếc là đến nay bài ấy đã bị thất lạc và tôi cũng không còn nhớ […]
Hãy liên hệ với chúng tôi qua số điện thoại: 0988827920 (Ngô Ngọc Luận), nếu bạn có nhu cầu thưởng thức những ấn phẩm của Văn nghệ Thái Nguyên.
-
1 -
2 -
3 -
4 -
5
