Trần Giáp và ca khúc “Những cô Tấm bên đồi chè”

Có những giai điệu không cần cao trào vẫn khiến trái tim rung lên. Có những ca từ mộc mạc mà khi cất lên lại khiến ta thấy đất trời dịu dàng hơn. Ca khúc “Những cô Tấm bên đồi chè” của nghệ sĩ Trần Giáp - vừa đoạt giải tại Cuộc vận động sáng tác “Đường chúng ta đi” của tỉnh Thái Nguyên năm 2025 – chính là bản nhạc như vậy.

Người nhặt củi, gom nhạc

Trần Giáp sinh ra trên mảnh đất thép (Gia Sàng, TP Thái Nguyên). Năm 16 tuổi, trong khi bạn bè cùng trang lứa vẫn còn đang mải chơi, cậu bé Giáp đã ngày ngày lên rừng nhặt củi, chắt chiu từng đồng tiền để mua bằng được chiếc đàn ghi-ta đầu tiên. “Đàn cũ thôi, nhưng với tôi, nó là kho báu,” anh kể.

Anh lần mò học từ các anh chị lớn hơn, bám theo từng buổi sinh hoạt văn nghệ, lắng nghe từng hợp âm, từng nốt nhạc. Anh say mê những bản độc tấu ghi-ta cổ điển - thứ âm nhạc kén người nghe, càng kén người chơi, nhưng lại là nơi anh luyện cho mình đôi tai nhạy cảm và một tâm hồn sâu sắc.

Hai mươi tuổi, Trần Giáp nhập ngũ. Trong môi trường quân ngũ, khả năng âm nhạc của anh được phát hiện và được Chỉ huy Sư đoàn 311 (đóng quân ở Cao Bằng) cử về Nhà Văn hóa Quân khu 1 học khóa bồi dưỡng âm nhạc. Trở lại đơn vị, anh được giao nhiệm vụ làm Tuyên văn, mang âm nhạc đến những vùng rẻo cao heo hút.

Hết nghĩa vụ quân sự, Trần Giáp về làm công nhân tại Công ty Gang thép Thái Nguyên, trở thành “hạt nhân văn nghệ” nơi xưởng máy ồn ã. Anh học thêm đàn oóc-gan, làm nhạc công, dàn dựng chương trình, sáng tác những ca khúc đậm hơi thở công nghiệp như “Tisco 17 Hàng Vôi”, “Hành khúc công nhân luyện kim”, “Sắc vàng”, “Khúc ca ngày mới”… Những ca khúc ấy từng làm rộn rã biết bao sân khấu hội diễn cấp ngành, tiếp lửa cho bao thế hệ thợ gang, thợ thép.

Sau nhiều năm gắn bó với Công ty Gang thép Thái Nguyên, năm 2000, Trần Giáp quyết định nghỉ công tác để toàn tâm toàn ý với âm nhạc. “Quăng quật” thực chiến các buổi biểu diễn ở phòng trà, đám cưới, sự kiện… anh học sử dụng nhiều nhạc cụ, học cách “bắt tone như chớp” cho đủ các loại giọng hát, từ đó tay đàn và trình âm nhạc của anh được nâng lên nhanh chóng. Trần Giáp tâm sự: “Không gì bằng va đập thực tế, mình không tự học để đáp ứng sẽ bị cuộc sống thải loại ngay”. Anh còn đa dạng nguồn thu bằng đầu tư mở phòng thu âm, cho thuê âm thanh loa đài, trực tiếp đàn, hát khi khách yêu cầu.

Nhưng ngoài thời gian chạy “sô” kiếm sống, anh vẫn dành cho mình những khoảng mơ mộng riêng tư. Nhiều người biết đến Trần Giáp bởi truyện và thơ. Nhiều tờ báo đăng truyện, đăng thơ của anh, và năm 2023, anh trở thành hội viên Hội Văn học nghệ thuật tỉnh, sinh hoạt tại Chi hội Văn xuôi.

Cũng chính những khoảnh riêng dành cho mình ấy, Trần Giáp đã ươm mầm cảm xúc đầu tiên cho ca khúc “Những cô Tấm bên đồi chè”. Anh kể: “Bài hát được ấp ủ và hình thành sau một vài chuyến đi thực tế ở một số vùng chè. Tôi luôn luôn bị quyến rũ bởi cái âm thanh róc rách của những dòng suối nhỏ, yêu cái màu xanh mướt mát của những đồi chè nhấp nhô giữa vùng nửa đồi nửa núi, nơi thấp thoáng bóng những cô gái hái chè với đôi bàn tay thoăn thoắt lướt trên những búp xanh non, những bàn tay gạt vội vàng giọt mồ hôi trên trán, để đôi mắt sáng thêm, để nụ cười rạng rỡ… Có những lúc tôi mải mê nhìn theo những bắp chân trần lội suối, người ngược suối rời nương chè rồi mà tiếng nói, tiếng cười trong vắt vẫn như còn đọng lại phía sau… Ánh mắt, nụ cười của những cô gái trên đồi chè ngập nắng ấy làm tôi liên tưởng đến hình ảnh những cô Tấm tảo tần, xinh đẹp, dịu hiền trong chuyện cổ tích xưa… Giai điệu, câu từ cứ vang lên ngân nga trong tôi… Và tôi viết.

Bài hát vang lên với giai điệu vui tươi, đằm thắm mượt mà, những “cô Tấm ngày nay” thoăn thoắt đôi tay, miệng cười khúc khích, đố khách lãng du: “Nơi đồi chè xanh, nơi rừng cọ xanh, sông suối cũng xanh màu trời, còn em đây, vừa xinh vừa ngoan. Đoán xem em là ai?”. Du khách ngẩn ngơ nghe tiếng cười trong vắt, nghe tiếng tính, câu then vẳng từ nhà sàn thấp thoáng phía xa xa, lời then trượt dài trên mênh mông bát ngát chồi xanh, rồi rơi nơi đầu suối… Du khách ngỡ ngàng như lạc vào câu chuyện cổ tích xa xưa, rồi chợt bừng tỉnh nghe cô “Tấm” trả lời: “Nơi đồi chè xanh nghe tiếng tính ai ngọt ngào, lời then em dặt dìu bay xa, đồi chè bao la, em là cô gái Thái Nguyên”. “Những cô Tấm bên đồi chè” là một ca khúc giàu chất thơ, mang âm hưởng dân gian tươi mới, giai điệu mượt mà và giàu cảm xúc. Nó vừa là lời ngợi ca những thiếu nữ lao động, vừa là bản tình ca trữ tình về quê hương Thái Nguyên.

Điểm đáng chú ý trong ca khúc là cách nhạc sĩ đã sử dụng kỹ thuật âm nhạc như những nét vẽ biểu cảm: đảo phách, nghịch phách tạo nên cảm giác hồn nhiên, nhí nhảnh, như chồi non tí tách đung đưa. Những luyến láy nhẹ nhàng khiến câu hát mềm mại, duyên dáng, tạo nên vẻ “yểu điệu” rất dễ thương của các “cô Tấm” đồi chè. Người nghe có cảm giác thư thái, nhưng vẫn đủ sức nâng nhịp cho hình ảnh tươi trẻ, năng động của “những cô Tấm”.

Ca khúc chia thành hai phần rõ rệt. Nếu phần một miêu tả phong cảnh, nhịp sống, dáng vẻ những cô gái vùng chè thì phần hai là tình cảm dạt dào với quê hương, hình tượng người con gái hoà trong thiên nhiên. Đoạn kết, hình ảnh đồi chè, con suối, cô Tấm một lần nữa được nhấn lại, gợi dư âm vấn vương. Tác giả sử dụng nhiều quãng 3, quãng 5, tạo cảm giác tròn trịa, mượt mà, trẻ trung như mảnh đất an lành Thái Nguyên.

Trò chuyện với Trần Giáp, anh cho biết: Ca khúc được viết cho tam ca nữ hoặc tốp nữ, rất phù hợp để phổ biến trong các chương trình văn nghệ quần chúng, hội diễn, biểu diễn giao lưu. Ca khúc cũng dễ dàng remix để nhảy dân vũ, khiêu vũ đường phố, làm nền cho thể dục nhịp điệu…Điều đáng quý nữa là Trần Giáp sẵn sàng cung cấp bản quyền, nhạc beat với mong muốn ca khúc được lan tỏa nhiều hơn, trở thành chất liệu văn hóa để quảng bá vùng đất và con người Thái Nguyên.

 Ở tuổi chín chắn của cuộc đời, Trần Giáp như chồi chè xuân, bền bỉ và tỏa hương lặng lẽ. Ca khúc “Những cô Tấm bên đồi chè” không chỉ là một sáng tác âm nhạc được giải thưởng ở một cuộc thi cao quý, mà còn là thông điệp văn hóa, lời tri ân tới những người phụ nữ lao động hiền lành, minh chứng sống động cho hành trình dài đầy đam mê của anh, không ồn ào, nhưng sâu sắc và chân thành.

Minh Hằng

Bản nhạc của ca khúc “Những cô Tấm bên đồi chè”: