Thu ngân sách tăng cao không hẳn đã hết lo

VNTN - Trong những năm gần đây, Thái Nguyên được biết đến là một trong những tỉnh có số vượt thu cao so với kế hoạch được giao và năm 2018 được dự báo sẽ tiếp tục duy trì được kết quả đó. Điều đó phần nào được thể hiện qua kết quả thu tính đến hết tháng 6 của toàn tỉnh đạt 6.954 tỷ đồng, tăng 4% so với cùng kỳ, bằng 53% dự toán cả năm. Trong đó, tổng thu nội địa đạt 5.567,6 tỷ đồng, còn lại là thu từ hoạt động xuất nhập khẩu.

Tuy nhiên, có một thực tế khiến nhiều chuyên gia kinh tế băn khoăn, lo ngại là có đến gần 50% nguồn thu chủ yếu phụ thuộc vào một vài doanh nghiệp lớn và cơ cấu nguồn thu chưa thực sự bền vững, điều này tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với sự phát triển chung của tỉnh…

Nếu như năm 2014, tổng thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn mới đạt 4.862 tỷ đồng, trong đó thu nội địa được 4.110 tỷ đồng, còn lại 752 tỷ đồng thu từ hoạt động xuất nhập khẩu, thì năm 2017, tổng thu ngân sách của tỉnh đã đạt trên 12.600 tỷ đồng, trong đó, thu nội địa đạt gần 9.900 tỷ đồng, còn lại hơn 2.700 tỷ đồng thu từ hoạt động xuất nhập khẩu.

Có thể nói, để có được kết quả thu ấn tượng ấy thì một trong những yếu tố quan trọng đó chính là sự có mặt của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI), đặc biệt là vai trò của Công ty TNHH Samsung Electronic Việt Nam Thái Nguyên (SEVT). Ngoài ra, các doanh nghiệp FDI còn giúp Thái Nguyên cải thiện đáng kể giá trị sản xuất công nghiệp của tỉnh, cũng như trong hoạt động xuất khẩu. Từ một tỉnh có kim ngạch xuất khẩu rất khiêm tốn, chỉ với 245 triệu USD vào năm 2013, thì đến năm 2017, con số này đã đạt tới 23,5 tỷ USD và 6 tháng đầu năm nay đạt 13,1 tỷ USD (bằng 52,2% kế hoạch năm). Cũng nhờ đó, từ năm 2016 đến nay, Thái Nguyên được biết đến là một trong những địa phương dẫn đầu cả nước về xuất khẩu.

Trong tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn những năm gần đây, các doanh nghiệp FDI đang đóng góp tỷ trọng lớn. Trong ảnh: Sản xuất vỏ hộp điện thoại tại Công ty TNHH Doosun Việt Nam, tại Cụm công nghiệp Nguyên Gon, T.P Sông Công.

Những yếu tố này đã và đang có tác động rất tích cực đến sự phát triển chung của tỉnh, khi mà có tới hàng chục nghìn lao động thuộc hộ nghèo, cận nghèo đã được tạo điều kiện vào làm tại Samsung Thái Nguyên và các công ty phụ trợ, qua đó giúp giảm nhanh, bền vững tỷ lệ hộ nghèo; người lao động cũng có thêm nhiều cơ hội để lựa chọn chỗ làm; chế độ lương, thưởng cũng như các phúc lợi khác cũng được các doanh nghiệp quan tâm nhiều hơn để giữ chân được người lao động.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được rất đáng phấn khởi, thì nhiều chuyên gia kinh tế không khỏi băn khoăn về tính bền vững, cũng như sự ổn định trong phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh thời gian tới, bởi các chỉ tiêu tăng trưởng có được của tỉnh đang bị phụ thuộc quá nhiều vào một số doanh nghiệp lớn, đặc biệt là SEVT, trong khi đó số doanh nghiệp phụ trợ của Samsung là doanh nghiệp trong nước đến giờ vẫn gần như không có, hoặc có chăng chỉ là gia công những mặt hàng có giá trị rất thấp. Cùng với đó, cơ cấu nguồn thu của tỉnh cũng chưa thực sự bền vững khi mà thu từ tiền sử dụng đất trong những năm gần đây chiếm khá cao trong tổng thu (năm 2016 chiếm 14,85%, năm 2017 chiếm 25,14%), trong khi đó nguồn thu từ doanh nghiệp nhà nước địa phương thì lại rất thấp chỉ chiếm khoảng 1% trong tổng thu. Riêng trong 6 tháng đầu năm nay, số thu từ tiền sử dụng đất cũng chiếm hơn 14% và trong tổng thu nội địa trừ đất (4.777 tỷ đồng) thì riêng nguồn thu từ SEVT cũng đã chiếm 35%; còn ở nguồn thu từ hoạt động xuất nhập khẩu (1.386 tỷ đồng), SEVT chiếm tới 70%. Như vậy, nếu cộng cả 2 nguồn đóng góp, thì SEVT đã chiếm với 43% tổng thu (không tính thu từ đất).

Trở lại với giá trị xuất khẩu trên địa bàn trong những năm gần đây, mặc dù đạt con số rất ấn tượng nhưng chiếm tới hơn 98% là từ khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài và chỉ có chưa đến 2% là từ khu vực kinh tế trong nước. Trong khi đó, theo báo cáo từ cơ quan Thuế, trong số 6.700 doanh nghiệp mà ngành này đang quản lý thì chỉ có khoảng gần 70% số doanh nghiệp đang hoạt động và có thực hiện nghĩa vụ tài chính với Nhà nước, số còn lại không hoạt động hoặc hoạt động không hiệu quả. Điều này cũng phần nào cho thấy “sức khỏe” của các doanh nghiệp nội, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa của tỉnh còn rất hạn chế, ít có khả năng cạnh tranh đối với các doanh nghiệp FDI.

Sẽ có rất nhiều rủi ro tiềm ẩn khi mà nguồn thu của tỉnh bị phụ thuộc nhiều vào một số doanh nghiệp lớn mà lại là doanh nghiệp FDI, trong khi các doanh nghiệp nội thì phần lớn còn yếu. Càng đáng lo ngại hơn khi mà trước đó Samsung vẫn luôn cho rằng sẽ chọn Thái Nguyên là cứ điểm của Tập đoàn trên toàn thế giới, thì nay, lại có thông tin cho rằng, cứ điểm ấy sẽ có thể được dịch chuyển sang một địa phương, thậm chí một đất nước khác - như Ấn Độ, khi mà những ưu đãi của tỉnh ta dành cho doanh nghiệp này đang giảm dần theo lộ trình mà hai bên đã ký kết. Vì thế, bài toán được đặt ra đối với tỉnh chính là làm thế nào để đảm bảo nguồn thu bền vững khi mà Samsung hoặc 1-2 doanh nghiệp lớn khác cơ sự thay đổi trong chiến lược kinh doanh hoặc do tác động không tốt từ thị trường tiêu thụ hoặc cơ chế chính sách của Nhà nước. Trong khi đó, theo lộ trình mà Thái Nguyên đặt ra và cũng đã được Chính phủ giao cho đó là từ năm 2020, sẽ phải tự đảm bảo được cân đối thu chi, thay vì chúng ta vẫn được hưởng trợ cấp từ ngân sách trung ương như lâu nay.

Thực tế này đang đặt ra không ít thách thức đối với tỉnh trong việc làm thế nào để duy trì và ngày càng nâng cao nguồn cho thu ngân sách Nhà nước. Kết quả bước đầu của Hội nghị Xúc tiến đầu tư năm 2018 của tỉnh được xem là một trong giải pháp đặc biệt quan trọng, khi mà tại đây, đã có 38 doanh nghiệp với 50 dự án đã được ký biên bản ghi nhớ hợp tác đầu tư, trao Quyết định phê duyệt chủ trương đầu tư và Giấy chứng nhận đầu tư với tổng mức đầu tư gần 47 nghìn tỷ đồng. Và sau hơn 1 tháng kể từ ngày Hội nghị được tổ chức, bên cạnh những nhà đầu tư tiếp tục triển khai các bước tiếp theo của dự án, đã có thêm nhiều nhà đầu tư khác đến tìm hiểu và làm việc với lãnh đạo tỉnh. Trong số này, một số nhà đầu tư đã được tỉnh ký biên bản ghi nhớ hợp tác… Đây được xem là thành công bước đầu mà Hội nghị Xúc tiến đầu tư của tỉnh mang lại. Về phía tỉnh cũng đã thành lập Ban Chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ triển khai các dự án đầu tư vào tỉnh. Trong đó đồng chí Chủ tịch UBND tỉnh đồng thời là Trưởng ban; một đồng chí Phó Chủ tịch UBND tỉnh là Phó trưởng ban thường trực; hai phó ban là đồng chí Giám đốc Sở Kế hoạch Đầu tư và Trưởng ban Quản lý các khu công nghiệp tỉnh; các thành viên là giám đốc các sở, ngành liên quan, Chủ tịch UBND thành phố Thái Nguyên, các bí thư các thành phố, thị xã được mời tham gia thành viên.

Tuy nhiên, để có được hiệu quả chính thức từ các dự án mới thì cần phải có thêm thời gian, ít nhất cũng là một vài năm. Vì thế, trước mắt và cũng là lâu dài, theo đại diện lãnh đạo các hội, hiệp hội doanh nghiệp của tỉnh thì cấp ủy, chính quyền các cấp và các sở, ngành của tỉnh cần quan tâm nhiều hơn nữa đến sự phát triển của các doanh nghiệp trong nước, đặc biệt là những doanh nghiệp sử dụng nhiều lao động, có tác động tích cực đối với xã hội bằng cách lắng nghe và kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc về cơ chế, thủ tục; làm tốt hơn nữa công tác cải cách thủ tục hành chính, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh; công khai, minh bạch trong việc thông tin về các doanh nghiệp, tạo sự cạnh tranh lành mạnh giữa các doanh nghiệp; làm tốt hơn công tác giải phóng mặt bằng, đầu tư cơ sở hạ tầng để các doanh nghiệp yên tâm đầu tư kinh doanh, mở rộng sản xuất.

Bên cạnh đó, cũng cần cương quyết xử lý dứt điểm đối với những dự án chậm triển khai hoặc không có khả năng triển khai để nhường lại cơ hội đầu tư cho các doanh nghiệp khác có đủ năng lực, cũng là để tránh gây lãng phí tài nguyên đất, hạn chế quy hoạch treo, làm ảnh hưởng đến lòng tin cũng như đời sống của người dân. Về phía các doanh nghiệp, cũng cần quan tâm nâng cao chất lượng quản trị, minh bạch trong hoạt động, tăng cường liên doanh, liên kết, chủ động tìm hướng đi phù hợp trước cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và trước xu thế hội nhập ngày càng sâu rộng như hiện nay.

Hoài Vy