Quy hoạch đô thị tiện ích và bản sắc

Thái Nguyên những năm gần đây có sự phát triển toàn diện. Tốc độ tăng trưởng kinh tế (GRDP) của tỉnh Thái Nguyên nhiều năm liên tiếp vượt chỉ tiêu kế hoạch đề ra; đời sống nhân dân trong tỉnh cũng được nâng cao, phát triển tích cực.

Điều này kéo theo nhu cầu đòi hỏi tiện ích đô thị ngày càng cao, và đây cũng là nhu cầu tất yếu của xã hội trong quá trình phát triển, nó được nhận thấy ngay ở những điểm sau.

Trước đây việc xây dựng các dự án đô thị, khu dân cư trong thành phố chỉ chăm chăm vì mục đích để bán và kiếm lợi nhuận thì nay sẽ rất khó để thu hút dân cư nếu như thiếu những tiện ích đô thị mang lại cho người dân. Khi nguồn cung về nhà ở đô thị, khu dân cư, khu chung cư cao tầng lớn, đứng giữa nhiều luồng lựa chọn, người dân chắc chắn quan tâm nhiều hơn đến những tiện ích xã hội mà một khu đô thị mang tới.

Người ta nhắc nhiều đến tiện ích khu đô thị? Vậy tiện ích khu đô thị là gì? Tiện ích khu đô thị là tất cả các dịch vụ chăm sóc đời sống sinh hoạt của người dân ở đây bao gồm trường học, bệnh viện, trung tâm mua sắm, chăm sóc sắc đẹp, dịch vụ giải trí, khu vui chơi, sinh hoạt cộng đồng, công viên, vườn hoa, hồ sinh thái, giao thông hạ tầng kỹ thuật, an toàn đô thị, bản sắc điểm nhấn, sự khác biệt giữa các khu đô thị… nó phục vụ cho người dân với nhu cầu ngày càng đòi hỏi cao hơn cùng với sự phát triển chung của xã hội.

Đối với trung tâm thành phố, vùng lõi đô thị thì quy hoạch tiện ích đô thị càng đòi hỏi ở mức cao hơn với đan xen nhiều tiện ích công cộng gồm văn hóa, kinh tế, chính trị, xã hội… đòi hỏi quy hoạch tiện ích phải có tầm nhìn dài hạn đáp ứng sự phát triển trước mắt cũng như lâu dài, hiểu một cách đơn giản hơn thì sau khi có tiền chúng ta sẽ có nhu cầu gì và làm gì… Trung tâm thành phố có sự hạn chế bởi các khu dân cư cũ mới, công trình hiện có, giao thông và hạ tầng khó mở rộng thì việc nghiên cứu và quy hoạch tiện ích định hướng càng phải kĩ và sớm hơn, nhất là có tầm nhìn dài hạn.

Cần tính toán cẩn thận khi đưa các chung cư có mật độ dân số lớn vào trung tâm vì nó càng tạo áp lực cho hệ thống giao thông và hạ tầng cũ hiện đã quá tải. Tính toán trước các tiện ích còn thiếu để có sự bố trí dành quỹ đất dự trù cho tương lai khi nhu cầu xã hội tăng đòi hỏi cần phải có, ví như: vườn hoa, công viên, trung tâm triển lãm, trung tâm thưởng trà, phố đi bộ, phố sách, phố bờ sông, bến thuyền, phố ẩm thực, phố cây cảnh, phố Tây, các trung tâm thương mại… Tất cả tạo sự kết nối thành tiện ích trung tâm đô thị đặc sắc bổ trợ lẫn nhau.

Khi có quy hoạch tiện ích đô thị tầm dài sẽ tránh sự lãng phí khi đầu tư lớn vào những khu vực đó để rồi một thời gian ngắn sau lại phải bỏ đi thay bằng một dự án khác với quy mô lớn hơn mà do nhu cầu tiện ích xã hội đòi hỏi trong tương lai (Phố đi bộ trung tâm thành phố Thái Nguyên là một ví dụ về một dự án hoàn toàn đúng với tiện ích của một đô thị trung tâm phát triển, tuy nhiên tiếc là nếu được quy hoạch tầm nhìn dài hơn thì đỡ lãng phí hơn với các công trình được đầu tư tại khu vực dự án này). Phân vùng và tối ưu hóa đô thị lõi theo chức năng tạo sự đa dạng, thu hút được người dân, cộng đồng đi kèm với nhiều tiện ích sẽ kích cầu phát triển kinh tế nội tại khu vực lõi.

Việc cung cấp tiện ích trường học, bệnh viện của thành phố Thái Nguyên cũng cần có sự nghiên cứu quy hoạch phát triển và cơ cấu lại vị trí cho phù hợp. Thái Nguyên có nhiều hệ thống trường học, bệnh viện do cấu hình cũ hiện tại phát sinh nhiều yếu điểm khi kết nối giao thông thường hay xảy ra tắc đường giờ cao điểm. Cần có tính toán quản lý, quy hoạch định hướng lại toàn bộ đất trụ sở cơ quan trong khu vực nhằm định hướng phát triển dự trữ trong tương lai.

Trung tâm thương mại và dịch vụ đóng vai trò quan trọng để đáp ứng nhu cầu mua sắm và tiện ích của cư dân. Trung tâm này không chỉ là nơi mua sắm mà còn là điểm hội tụ nhiều hoạt động xã hội, tạo ra một không khí sôi động và năng động trong cộng đồng giúp cho đô thị sống động, linh hoạt, phát triển mạnh mẽ, chính vì thế quy hoạch có tính kết nối liên tục sẽ có tác động kích thích chung hơn là riêng rẽ độc lập.

Tạo ra khu vui chơi, giải trí đóng góp vai trò quan trọng để khuôn lập một môi trường sống tích cực và đầy đủ tiện ích cho dân cư. Hệ thống giao thông liên kết tạo sự phân luồng giao thông đến các khu vực là hết sức cần thiết với mật độ nén dân số ngày càng cao, cần tính toán cụ thể và nhất là áp vào với các dự án khu đô thị mới để các khu mới khi hình thành đi liền với một hệ thống giao thông kết nối nào đó sao cho phù hợp.

Tăng cường các khu vực xanh và công viên đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện chất lượng không khí, môi trường sống cho cư dân. Việc mở rộng không gian xanh không chỉ mang lại những khu vực nghỉ ngơi tốt cho cư dân mà còn làm giảm ô nhiễm không khí và tạo ra “phổi xanh” quan trọng cho đô thị.

Sự tích hợp của các khu vực xanh này không chỉ tạo nên một môi trường sống thư giãn mà còn làm cho khu đô thị trở nên bền vững, khoa học và tăng cường chất lượng cuộc sống cho dân cư (Hồ Xương Rồng là ví dụ điển hình cho việc người dân cần công viên cây xanh, vườn hoa, mặt nước thế nào khi sáng và chiều nơi đây tập trung rất đông người dân đến thể dục, vui chơi…). Xây dựng tiện ích an toàn thân thiện với người dân, sự tích hợp của các yếu tố này không chỉ mang lại sự yên tâm cho cư dân mà còn tạo ra một khu đô thị đáng sống và phát triển, thông minh và tương lai.

Khi xã hội phát triển ngày càng cao, yếu tố tiện ích được hoàn thiện và đồng đều việc giữa đô thị này, vùng đất này với đô thị khác, vùng đất khác, có điểm gì khác biệt và đâu là yếu tố nhận biết, đâu là yếu tố thu hút riêng thì ở đây ta phải nói đến “Bản sắc” - từ này cũng không phải xa lạ tuy nhiên chưa được quan tâm thấu đáo. Khi cuộc sống nâng cao thì bản sắc lại được quan tâm nhiều hơn vì chính nó mới là yếu tố khác biệt cốt lõi.

Có nhiều khái niệm về bản sắc đô thị, nhưng có thể hiểu đơn giản đó là tổng hòa thể hiện qua văn hóa vật thể và văn hóa phi vật thể. Với đô thị thì đặc điểm dễ nhận biết đó là đặc điểm cảnh quan, địa hình thiên nhiên, nơi tạo lập đô thị, sản vật, đặc sản, văn hóa địa phương, các công trình kiên trúc đặc thù… Ở Thái Nguyên bản sắc đô thị theo tôi đó là đô thị mang đậm nét vùng trung du, miền núi phía Bắc với đồi, núi, sông, suối, hồ nước, cây xanh, của miền đất được mệnh danh “Đệ nhất danh trà” cùng những con người thân thiện với sư đang dạng văn hóa.

Trong giai đoạn thành phố phát triển mạnh mẽ như hiện nay chúng ta cần vào cuộc quyết liệt, cần đánh giá đúng mực, khắc phục khuyết điểm để giữ và phát huy yếu tố bản sắc vẫn âm thầm hiện diện nhưng chưa mấy được quan tâm như Sông Cầu chảy qua thành phố; những ngọn núi lớn (núi Voi, núi Chùa Hang, núi Linh Sơn), những quả đồi bát úp đã mất dần trong thành phố... Quy hoạch đô thị rất cần lưu tâm đến những điểm này kẻo về sau chúng ta lại thấy đô thị thành phố Thái Nguyên lại giống giống một nơi nào đó, và tụt hậu so với các đô thị khác.

Quy hoạch đô thị tiện ích bản sắc cho thành phố Thái Nguyên là trách nhiệm chung của tất cả mọi người, trong đó có sự đóng góp của cộng đồng kiến trúc sư tỉnh nhà. Bằng sự tin tưởng vào đường lối chính sách, tin yêu, sự trân trọng với mảnh đất này, tôi tin chắc chắn thành phố sẽ phát triển tiện ích xứng tầm và mang bản sắc riêng của “Xứ Trà”.

KTS. Trần Hải Hưng