Những chú mèo của Freya

Trong đời sống hàng ngày của người Na Uy, nhất là các bộ tộc Viking xưa, mèo đóng một vai trò cực kỳ quan trọng vì chúng kiểm soát chuột bọ, dịch bệnh ở trong nhà lẫn trên thuyền. Hơn thế, mèo còn là sinh vật thần kỳ, thú cưỡi và biểu tượng của nữ thần sinh sản, sắc đẹp, tình yêu, sức khỏe và chiến tranh Freya, cũng là người hồi sinh, cung cấp nơi ăn - chốn ở cho các anh hùng, chiến binh, người tốt trên thiên đàng.

Ngự ở cõi Folkvangr, một cõi cao nhất trong chín cõi thế giới thần – nhân - quỷ, Freya có đặc quyền dẫn dắt và lựa chọn một nửa số quân sĩ đã ngã xuống trên chiến trường về với vương quốc của bà và tại cung điện Sessrumnir, sẽ cho họ hưởng lạc, giải trí với nhiều trò vui, thậm chí còn dạy họ các phép thuật, tri thức, trong đó có phép biến hình và tái sinh. Freya cũng là người cho ra vô số của cải, tài phú trên đời khi tạo nên những cơn mưa vàng, hổ phách tràn trề… và với hai thú cưỡi (hai chú mèo) Bygul và Trjegul, bà lướt đi trên khắp thế gian thu và thổi hồn cho muôn vật.

Khác với các thượng thần hùng mạnh Viking, nổi tiếng là các chiến binh vĩ đại như Odin và Heimdall luôn cưỡi tuấn mã, Freyr cưỡi lợn lòi, Thor cưỡi linh dương, Freya thường có hai chú mèo “bé nhỏ” để kéo xe cho mình. Thật ra, bà cũng là một chiến thần song lại chọn thú cưỡi rất khiêm tốn, tưởng chừng yếu ớt nhưng không hề yếu đuối chút nào vì ngoài sức khỏe ra, đây là hai con vật đi được trong bóng tối - đêm đen, khói sương mù mịt, chưa hết còn rất khéo léo, nhanh nhẹn, dữ tợn có cả vuốt sắc lẫn răng nhọn.

Hai chú mèo của Freya không phải mèo thường mà là giống mèo rừng Skogkatt, tổ tiên của các loại mèo hiện nay của Na Uy với cân nặng trung bình tới tám kilôgam và có lông vừa dài vừa xù. Những con mèo có thật đã bước đi oai phong, dũng mãnh, kêu đanh thép, song với thần miêu của Freya mỗi lần đi là nổi mưa gió, sấm sét đùng đoàng phóng qua đôi mắt. Tùy tài liệu, có nơi ghi một chú mèo của Freya có màu xanh, trong khi chú kia màu xám, nhưng cũng có nơi ghi chúng màu vàng, trắng muốt hoặc đen tuyền.

Chuyện kể rằng, Thor, vị thần sét lừng lẫy của Viking, là người đã tặng cho Freya hai chú mèo này (hai chú mèo con) sau khi đã đánh bại cha chúng. Theo một câu chuyện, Thor phải thực hiện ba chiến công hiển hách, đồng nghĩa với ba thử thách cam go mà một trong đó là nhấc bổng một con mèo xám ra khỏi mặt đất. Nghĩ việc đó đơn giản song anh phải loay hoay mãi mới được vì trông nó có hình thù như vậy nhưng thực ra là một con rắn trông coi cõi Midgard và đang quấn thân quanh cây thế giới, tức cây vũ trụ, bao gồm cửu giới. Thế nên một chú mèo của Freya chính là một thế giới. Ở một câu chuyện khác, kể về ngày tàn của vũ trụ - Ragnarok, dưới sự giúp sức của các thế lực tà ác, con sói khổng lồ - Fenrir, quái thú có thể nhai nuốt nhật nguyệt, đã được phá xích, chạy rong và các vị thần tối cao, gồm cả Odin cũng phải bất lực, không kiềm chế nổi nó nếu không có được sợi dây Gleipnir làm từ tiếng kêu của một thần miêu để trói nó lại.

Dù có màu gì, một chú mèo của Freya vẫn mang tên là Bygul, tức vàng ròng, mật ong và Trjegul hay hổ phách, hoàng đàn mà đều ngụ ý tới khả năng làm ra của cải ở Freya. Chúng còn giữ chiếc vòng cổ Brisingamen của Freya là một tạo vật đẹp nhất, cầu kỳ nhất trên thế giới. Cùng với sự duyên dáng, uyển chuyển, lung linh, cả ba đều khắc họa sự mê hoặc và huyền diệu mà nữ thần mang đến. Trong nhiều nền văn hóa, mèo luôn được xem là tượng trưng của sự thanh lịch, tự do, tự tại, bảo vệ và ma thuật. Đặc biệt mèo còn đẻ nhiều, nuôi con tốt, dạy con giỏi…

Và những điều ấy là yếu tố để người ta gắn mèo với Freya, một nữ thần trung tâm trong thần thoại Na Uy. Freya trong tín ngưỡng Viking, chính là bà mẹ xứ sở trông coi mọi việc nhà, từ chuyện sinh nở, hiếu hỷ đến việc nuôi dưỡng những gia súc quen thuộc, dễ gần như mèo, lợn để người dân đi làm ăn xa, chủ yếu ra khơi bám biển và một bộ phận không nhỏ làm hải tặc. Bà luôn là một phụ nữ xinh đẹp, quyến rũ hơn hết thảy những người khác và sự xinh đẹp, dễ thương, nữ tính của loài mèo có lẽ đã được dành trọn để tạo dựng nên hình ảnh Freya. Trong các sinh vật, mèo cũng là con vật huyền bí, khôn khéo nhất, còn Freya là người nắm giữ phép thuật (seidr) của thế giới cũng là người duy nhất dạy phép thuật được cho các vị thần, đặc biệt là các Valkyri với rất nhiều phép lạ như phép hồi sinh và tiên đoán.

Người Viking rất coi trọng sự hồi sinh hoặc ít ra là sự sống sau khi mất. Cả cuộc đời lênh đênh trên biển và khổ cực do chiến đấu, họ rất cần sự giải trí và an nghỉ nên luôn hướng tới Freya và hai chú mèo thần. Vì Freya sẽ đón họ lên thiên đàng, còn hai chú mèo thì dẫn dắt linh hồn tới đó, hồn phách chỉ cần đi theo tiếng mèo kêu gọi. Họ cũng thích khả năng tiên đoán vận số do lúc nào cũng phải đấu đá, tranh giành và thích được đi xa một cách âm thầm, phiêu du tới mọi ngõ ngách, con đường như của mèo. Từ đó giúp họ hiểu nhiều, trải nghiệm nhiều nên đó là lý do thay vì cho nữ thần (người mẹ, người hộ mạng cho mình) cưỡi ngựa hay gấu, họ lại cho bà cưỡi mèo. Ai nấy cũng chú trọng đến việc sinh nở, con cái đông vui nên thờ mèo vì đặc tính mắn đẻ của chúng. Xưa kia, có hai con vật mắn đẻ nhất là lợn và mèo song vì mèo xinh xắn, “sang chảnh” hơn nên dân gian có thiên hướng ưa chuộng mèo. Tuy nhiên, họ lại chọn hai chú mèo đực để kéo xe cho Freya nhằm thể hiện cho quan niệm âm dương hài hòa, phồn thực mới tạo nên sự sống, tình yêu và hạnh phúc.

Do Thor, vị thần bão (sấm chớp) tặng mèo cho nữ thần và và vì Freya là nữ thần bảo hộ cho phụ nữ, tình yêu và hôn nhân nên trước khi đi đâu, nam giới Viking đều cầu nguyện hai chú mèo thần để thời tiết hôm ấy luôn được sáng trong, ấm áp, không mưa gió. Còn nữ giới trước khi về nhà chồng sẽ hành lễ trước nhị miêu và cho chó, mèo trong nhà ăn thật no nhằm đảm bảo cuộc sống gia đình sau này thuận lợi, sung sướng. Họ cũng mang tranh, ảnh tượng và đeo trên người những trang sức hình mèo, giúp lúc nào cũng nhanh nhẹn, linh hoạt, tháo vát, gặp điều lành - may mắn, nếu hiểm nguy cũng được cứu giúp vì loài mèo có đến chín mạng, con số chín cũng đồng nghĩa với cửu giới, cho phép họ đi dạo chơi thỏa thích nay đây mai đó.