Hãy là hình ảnh đẹp trong mắt du khách

Một tài xế taxi sửng cồ với người nước ngoài khi bị nhắc nhở xả rác với phát ngôn: "Làm gì vậy, vứt rác thì liên quan gì tới...”. Người Việt có câu “con sâu làm rầu nồi canh”, chỉ với hành động và phát ngôn này của người tài xế taxi nọ, thì ôi thôi, hình ảnh người Việt trong mắt người ngoại quốc ra sao?

Không chỉ sửng cồ khi bị du khách nước ngoài nhắc nhở, còn muôn hình vạn trạng: chặt chém du khách, xả rác bừa bãi, mở loa hết công suất, rải đinh ra đường, ăn cắp lan can đường để bán sắt vụn, hút thuốc lá ở nơi công cộng, chen đường cả với xe tang, vượt đèn đỏ khi tham gia giao thông, khạc nhổ bừa bãi… Mà thôi, nếu liệt kê thêm nữa người viết sẽ rất dễ bị ai đó quy cho là không yêu nước. Rồi sẽ có người nguỵ biện rằng ở London, Paris cũng có rác, đâu phải chỉ ở Việt Nam mới có rác. Xin thưa, rác thì ở đâu cũng có, song quan trọng là cách dọn và xử lý rác như thế nào. Cứ nhìn sân vận động ở Nhật Bản và Việt Nam sau mỗi trận đá bóng sẽ chẳng cần phải nói gì nữa.

Trước tình trạng xấu xí này của một bộ phận người Việt, nhiều ý kiến cho rằng ý thức, trách nhiệm của người Nhật Bản, người Singapore là điều mà người Việt cần học tập. Đúng là như vậy, nhưng để có một cộng đồng dân tộc với ý thức trách nhiệm như người Nhật Bản, người Singapore, các quốc gia này đã trải qua nhiều năm bền bỉ, chắt chiu, nâng niu từng hành động đẹp cùng với mạnh tay xử lý các hành vi xấu xí, vi phạm. Sau thời gian, tinh thần công dân thấm đẫm trong mỗi người để rồi dù ở đâu, làm gì họ cũng luôn luôn nghĩ về lợi ích quốc gia, dân tộc, giữ gìn hình ảnh của đất nước, dân tộc mình.

Còn nhớ, trong tác phẩm “Tự phán”, cụ Phan Bội Châu có kể lại câu chuyện năm 1905, khi đang hoạt động tìm đường cứu nước ở Nhật Bản, cụ cùng bạn mình là Tăng Bạt Hổ rủ nhau lên Tokyo để tìm một người bạn Trung Quốc có tên Ân Thừa Hiến. Khi xuống tàu hỏa, Phan Bội Châu gọi một người phu xe Nhật và đưa cho anh ta tấm danh thiếp của Ân Thừa Hiến để nhờ tìm địa chỉ. Người phu xe đưa các vị khách Việt Nam tới địa chỉ đó song người mà các cụ cần tìm đã chuyển địa điểm. Người phu xe Nhật Bản đã đi tìm địa chỉ cho 2 vị khách Việt Nam đến 5 giờ chiều và đưa các cụ tới. Khi thanh toán tiền người phu xe nói giá "2 hào 5 xu". Vì thấy giá quá rẻ, Cụ Phan Bội Châu rút ra một đồng bạc để trả nhưng người phu xe kiên quyết từ chối với lý do: "Theo quy luật Nội vụ sảnh (tức quy định của Chính phủ) đã định thì từ ga Đông Kinh (tức Tokyo) đến nhà này, giá xe chỉ có ngần ấy, vả lại các người là người ngoại quốc, yêu mến văn minh nước Nhật Bản mà đến; vậy ta nên hoan nghênh các người, chứ không phải hoan nghênh tiền đâu. Bây giờ các người cho ta tiền xe quá lệ, thế là khinh bạc người Nhật Bản đó”. Trước hành động của người phu xe Nhật Bản, cụ Phan Bội Châu đã cảm thán mà viết lại: “Chúng tôi nghe lời nói ấy, từ tạ nó xong, tự nghĩ càng thêm tủi. Than ôi! Trí thức trình độ dân nước ta xem với người phu xe Nhật Bản, chẳng dám chết thẹn lắm hay sao”. Hơn 100 năm sau, một người Nhật Bản sang Việt Nam thăm con trai làm việc ở TP. Hồ Chí Minh đã bị một người đạp xích lô “chặt chém” 2,9 triệu đồng cho một quãng dường 1,5 km. Câu chuyện sau đó đã được các cơ quan có trách nhiệm giải quyết êm đẹp và cụ ông Nhật Bản rất vui và hài lòng. Bị “chém đẹp” như vậy, nhưng khi trả lời báo chí Việt Nam cụ Oki lại nhận lỗi về mình với lý do "Trước khi ngồi lên xe đã không hỏi giá".

Năm 1987, bộ phim “Chuyện tử tế” của đạo diễn Trần Văn Thủy đã mở đầu bằng đoạn lời thoại: “Tử tế có trong mỗi con người, mỗi nhà, mỗi dòng họ, mỗi dân tộc. Hãy bền bỉ đánh thức nó, đặt nó lên bàn thờ Tổ tiên hay trên LỄ ĐÀI CỦA QUỐC GIA. Bởi thiếu nó, một cộng đồng dù có những nỗ lực tột bực và chí hướng cao xa đến mấy thì cũng chỉ là những điều vớ vẩn. Hãy hướng con trẻ và cả người lớn đầu tiên vào việc học làm người: NGƯỜI TỬ TẾ trước khi mong muốn và chăn dắt họ trở thành những người có quyền hành, giỏi giang hoặc siêu phàm".

Từ khi Việt Nam đổi mới đất nước, số người giàu lên ngày càng nhiều song hình như “sự tử tế” trong một bộ phận nào đó lại có tỷ lệ ngược lại. Cũng kể từ khi đất nước đổi mới, mở cửa, các đô thị lớn, trong đó có TP Hồ Chí Minh đã tiếp nhận nhiều người ở khắp nơi trên đất nước về làm việc, kiếm sống. Không phải tất cả, nhưng hình như có nhiều người chỉ quan tâm đến việc học hành, làm ăn, đất đai, xuất ngoại v.v., mà dần quên đi những giá trị về tinh thần, đạo đức. Lâu dần, người ta gặp nhau chỉ hỏi về sự thành đạt được đo bằng cổ phiếu, bất động sản, trang trại, chức vụ… và bỏ quên sự quan tâm về đạo đức, tử tế... Vậy nên có những người đã phải thảng thốt kêu lên rằng bây giờ ở một số nơi thật giả lận lộn, không biết đâu mà lần. Có những người bị công an còng tay vì nhận hối lộ thì trước đó không lâu vẫn còn đang “đăng đàn” nói về đạo lý. Thế mới thấy đạo diễn Trần Văn Thủy đã nhạy cảm và trách nhiệm với xã hội như thế nào khi ông kêu gọi đặt sự tử tế lên trên “lễ đài của quốc gia”, bởi đó là nơi thiêng liêng, trang trọng nhất. Quốc hội là nơi mà các đại biểu của dân, được Nhân dân uỷ quyền, thay mặt dân để nói lên tâm tư, nguyện vọng và cả khát vọng của mình…

Nhà thơ Lưu Quang Vũ đã rất sâu sắc khi viết: "Ta hay chê rằng cuộc đời méo mó/ Sao ta không tròn ngay tự trong tâm”. Một bài học của học sinh lớp Nhì (lớp 4) ngày xưa có câu: “Con nên nhớ rằng chỉ liếc mắt trông qua cử chỉ của dân chúng ngoài đường là người ta có thể xét được trình độ giáo dục của cả một dân tộc”. Vậy nên, mỗi người Việt Nam, cho dù là người đạp xích lô hay người lái taxi cũng chính là hình ảnh của đất nước trong mắt du khách

Thái Văn