Edinburgh - thành phố của văn chương, nghệ thuật

Sau nhiều giờ bay và Transit tại Dubai chúng tôi đã đặt chân đến xứ sở Edinburgh, Thủ đô của Vương quốc Scotland. Lúc này là cuối chiều, thời tiết tháng 5 ở đây rất lạnh. Tuy vậy, chúng tôi vẫn tranh thủ ngồi xe lượn một vòng thành phố, chiêm ngưỡng những tòa nhà có kiến trúc cổ rất đặc biệt. Trên các tuyến phố đầy quyến rũ này, thi thoảng, đâu đó lại xuất hiện những lâu đài cổ kính đầy vẻ huyền bí. Sau đó, lại cùng nhau trải nghiệm những thức uống có tên gọi là Whisky nổi tiếng của Scotland tại một số nhà hàng và bảo tàng Whisky…

Edinburgh là Thủ đô và là thành phố lớn thứ hai của Vương quốc Scotland, nằm ở vị trí phía Đông Nam của đất nước, trên một địa hình đồi núi và có nhiều công trình kiến trúc, độc đáo thời Trung cổ gây ấn tượng nhất ở châu Âu. Với dân số chỉ hơn 500 ngàn người nhưng thành phố đã có hơn 4.500 tòa nhà được đưa vào danh sách các công trình có tính lịch sử và kiến trúc đặc biệt. Khu vực phố cổ được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới từ năm 1995. Nơi đây có trụ sở Quốc hội Scotland, đây cũng là một trong những trung tâm khai sáng lớn và có Đại học Edinburgh. Thành phố này được mệnh danh là Athens của phía Bắc và sở hữu vô số những điều kì thú, thu hút hàng chục triệu du khách đến đây hàng năm chỉ xếp sau Luân Đôn. Ngoài những tòa lâu đài nguy nga, huyền bí, những con phố mê hoặc, thứ rượu mạnh Whisky nổi tiếng thế giới thì Edinburgh còn là thành phố của văn chương, nghệ thuật, lễ hội, kiến trúc, ẩm thực và những lễ nghi truyền thống văn hóa lâu đời…

Ở đây hằng năm diễn ra các lễ hội, festival lớn nhất thế giới như Festival Nghệ thuật Biểu diễn, Liên hoan Phim quốc tế, Liên hoan Khoa học quốc tế, Liên hoan Sách quốc tế, Liên hoan Âm nhạc, Liên hoan Kể chuyện quốc tế Scotland; Lễ hội Âm nhạc, Nghệ thuật tạo hình, Điêu khắc sắp đặt; những lễ hội Rượu, Bia, Đồ ăn chay… Đặc biệt là Liên hoan Fringe vinh danh các nền văn hóa nghệ thuật được tổ chức vào tháng 8 hằng năm. Hoạt động này kéo dài suốt 4 tuần với sự tham gia của hơn 50 nghìn nghệ sĩ nổi tiếng khắp các châu lục. Có thể nói Edinburgh là thành phố văn minh của các lễ hội nổi tiếng nhất thế giới, hầu hết các tên tuổi nhà văn, nghệ sĩ lớn trên thế giới, đều ít nhiều từng đã có mặt, hoặc tham dự các hoạt động lễ hội ở đây. Bất kì một nguời nào đến đây, hay chính người dân cũng sẽ bị những tòa nhà những tuyến phố đậm chất Trung cổ mê hoặc bởi trong nó chứa đựng những câu chuyện lịch sử, văn hóa xa xưa của vùng đất này.

Thành phố của những người yêu sách, xứ sở của Harry Potter

Edinburgh được giới xuất bản truyền thông xem là thành phố của những người yêu sách, thành phố văn học, là điểm hội tụ của những người yêu sách và là nguồn cảm hứng bất tận cho những nhà văn. Khắp thành phố, chỗ nào cũng có thể gắn hoặc gợi nhớ tới những khung cảnh độc đáo trong các tác phẩm văn học. Thành phố có hẳn một bảo tàng cho các nhà văn và tượng đài Scott để vinh danh các nhà văn. Chính vì vậy mà từ năm 1983 nguời ta đã chọn Edinburgh để tổ chức liên hoan sách quốc tế thường niên, liên hoan kể chuyện sách… Và chính nhờ hoạt động này mà Edinburgh được UNESCO công nhận là thành phố văn chương của thế giới vào năm 2004.

Từ những loại sách cổ nhất thế giới, đến các tác phẩm văn học hiện đại, được trưng bày trang trọng trong một không gian đẹp khi thời tiết cho phép. Quảng trường Chariotte - đã được liệt kê trong di sản thế giới chính là không gian lí tưởng để thực hiện các hoạt động trên. Ở đó, nhân dân và du khách có thể ngồi nghe các tác giả, các nhà văn nổi tiếng từ khắp nơi trên thế giới nói về các cuốn sách, cũng như công việc của họ tại các cuộc thảo luận, hội thảo về văn học, biểu diễn, kể chuyện, đọc thơ. Hoặc cũng có thể lựa một cuốn sách nào đó mình yêu thích, ngồi trên thảm cỏ bên quảng trường “nhâm nhi” cùng li rượu mạnh của Scotland.

Lễ hội Sách thu hút hơn 200 nghìn du khách mỗi kì, cùng hơn 800 tác giả, chính trị gia, triết gia, sử gia, nhà khoa học, họa sĩ và những người nổi tiếng. Năm 2019 lễ hội thu hút những cây bút nổi tiếng như Arundhati Roy, Elif ShaFak, Malorie Blackman, nhà thơ Simon Armitaqe, tác giả chuyên viết cho thiếu nhi nổi tiếng Ckessida Cowell, nhà văn người Úc Tim Winton, Thommas Keneally, Tổng thống Ireland Mary Robinson cùng sự góp mặt của công chúng đến từ 70 quốc gia trên thế giới. Tập truyện ngắn đầu tay với 14 truyện lấy cảm hứng từ trải nghiệm của tác giả tại các trại tị nạn ở Syria của nữ nhà văn NayRouz Qarmout là tập truyện bán chạy của Lễ hội Sách.

Bên cạnh Lễ hội Sách quốc tế hằng năm, mọi người sẽ được trải nghiệm hơn 200 sự kiện văn hóa khác nhau. Có những sự kiện quy mô lớn thu hút tới hơn hàng vạn giáo viên và học sinh từ khắp Scotland tham gia, có thể kể đến như liên hoan với chủ đề “Không gian đặc biệt”. Nhiều độc giả trẻ tuổi nối thành hàng dài tại lễ hội, chờ đợi cả tiếng đồng hồ để có được chữ ký của nhà văn, nhà thơ nổi tiếng. Liên hoan sách quốc tế Edinburgh hằng năm chính là một thông điệp quan trọng gửi đến mỗi quốc gia mỗi dân tộc rằng: Hãy tôn vinh văn hóa đọc trước kỉ nguyên công nghệ số; tác động của công nghệ nghe, nhìn là những thứ dễ làm cho con người ta lười biếng mất dần đi một nét đẹp văn hóa tao nhã - đọc sách và yêu sách.

Nói đến Ediburgh cũng chính là nói tới Scotland nói chung - là xứ sở của những tòa lâu đài kì bí và ma quái. Tại thành phố này, nữ nhà văn J.K Rowling đã khởi nguồn cảm hứng cho tác phẩm văn học lừng danh Harry Potter. J.K Rowling đã viết những chương đầu tiên gây sốt toàn thế giới ngay trên tầng 2 trong một quán cà phê nhỏ có cửa sổ nhìn sang lâu đài Edinburgh kỳ bí đầy huyền thoại ma ám. Tác phẩm đứng đầu danh sách các tiểu thuyết bán chạy nhất trong năm 1999, liên tục nằm trong top đầu trong danh sách này trong suốt những năm tiếp theo và đã được dịch ra ít nhất 70 thứ tiếng cũng như được chuyển thể thành phim điện ảnh cùng tên, thu hút sự quan tâm của hàng triệu khán giả trên toàn thế giới.

Những khung cảnh được nhà văn mô tả trong cuốn sách, từ đường phố đến tòa nhà, thậm chí tên của các nhân vật trong truyện, cũng được thành phố đặc biệt này truyền cảm hứng. Tiếc rằng còn quá nhiều thứ hấp dẫn mà tôi đã vô tình bỏ qua cơ hội trải nghiệm nên thật đáng tiếc. Đó là không ghé thăm lâu đài bản gốc của Trường Hogwarts, ngôi mộ của Tom Riddie, hoặc căn phòng khách sạn nơi nữ nhà văn đã hoàn thành chương cuối của tác phẩm. Nhưng thú thực những nơi tôi đến ở đây, đâu đâu cũng gợi nhớ đến Harry Potter nhất là khi đến thăm các tòa lâu đài cổ kính, cái cảm giác ma mãnh luôn ám ảnh níu kéo.

Thành phố của những bảo tàng nghệ thuật danh giá

Có thể nói bên cạnh những tòa lâu đài đồ sộ có kiến trúc độc đáo thời Trung cổ, thì Edinburgh còn là thành phố của những tòa nhà, công trình bảo tàng nghệ thuật hấp dẫn. Trước hết phải kể đến Bảo tàng quốc gia Scotland, có từ năm 1998 giới thiệu tổng thể về lịch sử văn hóa của vương quốc này từ ngày thành lập đến nay. Bảo tàng gồm các phòng trưng bày sang trọng về câu chuyện Scotland, về cả các nền văn minh thế giới. Bảo tàng còn dành một không gian quan trọng, giới thiệu về các phòng tranh tiêu biểu trên thế giới, giúp mọi người có cái nhìn khái quát về lịch sử, văn hóa các quốc gia trên thế giới thông qua các tác phẩm hội họa, điêu khắc, trong đó có một số tác phẩm nổi tiếng của nhà điêu khắc Eduardo Paolozzi, tranh của Mangaret Maac Donald, bản sao ngôi mộ Nữ hoàng Mary…

Ngoài ra có thể kể đến Bảo tàng Nghệ thuật đương đại Scotland 2 hay còn gọi là Bảo tàng Scottish National Gallery of  Modern Art Two. Bảo tàng là nơi trưng bày các bộ sưu tập nghệ thuật đương đại quốc gia Scotland. Nó nằm trong một công viên xinh đẹp, bên cạnh dòng sông Water of Leith. Du khách tham quan sẽ được chiêm ngưỡng các tác phẩm điêu khắc của các nghệ sỹ lớn như: Hamitlo Finlay, Henry Moore, Barbara Hep Worth. Hoặc là Bộ sưu tập tác phẩm nghệ thuật từ năm 1900 đến nay trong đó những tác phẩm của Mattisse, Picasso, Vuillard và Dix, cũng như các bức tranh tuyệt vời của các họa sĩ Scotland như Peploe, Fergusson, Cillies và Redpath.

Ngoài những bảo tàng chính trên, thành phố còn có khoảng gần chục các bảo tàng khác với nhiều bộ sưu tập nghệ thuật quý giá. Mỗi bảo tàng ở đây luôn thu hút lượng du khách tham quan rất đông, không chỉ bởi miễn phí vé vào cửa mà do các hiện vật, các tác phẩm được trình bày sang trọng, rất cuốn hút, gam màu êm nhẹ và biến đổi rất phù hợp của từng phòng… và đặc biệt hơn cả đó là sự quyến rũ của tác phẩm. Có các tác phẩm điêu khắc, hội họa theo từng phái phục hưng, tả thực… Có thể so sánh các bảo tàng này với hàng trăm bảo tàng ở Thủ đô Luân Đôn, đặc biệt phòng trưng bày quốc gia - phòng tranh hàng đầu thế giới ở Quảng trường Trafalagar, trung tâm hạt Luân Đôn, nơi sở hữu bộ sưu tập hơn 2.300 bức tranh có niên đại từ thế kỷ 13 đến năm 1.900. Trong đó, có các tác phẩm của những họa sĩ bậc thầy như Leonardo Da Vinci, Rembrondt tới Eigreco và Van Gogh…

Dù không rộng lắm với diện tích chỉ khoảng 259km2 và dân số hơn 500 ngàn người song với những hoạt động văn hóa nghệ thuật sôi động, và có tới hàng chục bảo tàng nghệ thuật cùng hàng trăm địa điểm, di tích lịch sử văn hóa nổi tiếng… thì Edinburgh hàng năm đã đón đến hơn 13 triệu khách du lịch khắp nơi trên thế giới đến thăm thú. Vì vậy, Edinburgh xứng đáng là thành phố của văn chương, nghệ thuật thế giới.

Đỗ Ngọc Dũng