Chuyện chàng trai người Mông làm Youtube

Mấy ngày gần đây lên xóm Khe Mong, xã Văn Lăng, huyện Đồng Hỷ tìm hiểu về văn hóa của đồng bào dân tộc, tôi ấn tượng trước căn nhà mới dựng và khuôn viên khá đẹp, trên cổng gắn biển bằng tiếng Mông, dịch nghĩa là “Nhà của chúng mình”. Bà con cho biết đó là ngôi nhà của anh Hoàng Văn Hình, sinh năm 1990 và vợ là chị Giàng Thị Dềnh (còn gọi là Dìn) sinh năm 1995, cả hai đều là người Mông. Vợ chồng Hình xây nhà chủ yếu từ tiền bán kênh YouTube và thu nhập làm kênh.                         

Hình hôm đó đang dựng cây khèn mô hình, lại có nhiều người tới check in, tôi chỉ trao đổi sơ bộ và không khỏi băn khoăn về kỹ năng ứng dụng công nghệ trên nền tảng số. Làm thế nào để kênh có số lượng người truy cập cao, nhiều lượt đăng ký và có thể kiếm tiền? Mang theo sự tò mò, muốn học hỏi đôi chút, tôi liên hệ gặp Hình tại Khe Mong và đã có cuộc trải nghiệm, trò chuyện thú vị với chàng trai người Mông.

Khởi nghiệp từ khát vọng vượt lên chính mình

Thực ra việc làm kênh YouTube với tôi không phải điều gì quá lạ lẫm. Kênh tôi lập để chơi mang tên “Phan Thái Vlog”, đăng bài đầu tiên cách đây 4 năm. Tuy vậy, video nhiều nhất cũng chỉ hơn 1000 view và có duy nhất 01 lượt đăng ký. Lượng người truy cập thưa thớt khiến chuyện bật chế độ kiếm tiền với tôi trở thành sự lạ.

Trước khi trở lại Khe Mong, tôi tìm hiểu về kênh YouTube của Hình và được biết: Không chỉ thu hút người xem trong nước, Hình còn làm cả phụ đề tiếng Anh để người nước ngoài cũng có thể theo dõi và YouTube lướt quảng cáo. Vẻ đẹp bình dị, thuần phác của mảnh đất và con người vùng cao Thái Nguyên trong các video đã thu hút sự chú ý từ cộng đồng mạng.

Hình ảnh đồi núi, suối khe, cuộc sống sinh hoạt và nét độc đáo trong bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc Mông, không chỉ người Việt mà người nước ngoài cũng hết sức quan tâm. Sau một thời gian, kênh của Hình đã có hàng trăm nghìn lượt theo dõi và đạt nút bạc. Số view và lượt đăng ký kênh là cơ sở YouTube trích chi trả tiền cho chủ kênh từ nguồn quảng cáo. Nhận thấy kênh có sức lôi cuốn và chiều hướng phát triển tốt, một cá nhân mới đây đã giao dịch mua lại.

Theo nhiều người am hiểu cộng đồng mạng, việc mua bán kênh YouTube diễn ra rất phổ biến, nhất là những kênh đạt nút bạc trở lên. Giá tiền mua bán cũng là điều “tế nhị” tùy hợp đồng. Chủ sở hữu có thể giữ nguyên hoặc đổi tên khác. Nhiều khi họ còn tung những chiêu “sốc, độc, lạ” để giữ chân người theo dõi khi kênh đổi chủ.

Chiều núi, nắng thơm mùi hương rừng. Ngôi nhà của vợ chồng Hình rộn rã tiếng cười. Hình say sưa vừa đạo diễn, vừa quay phim với vợ và các bạn nữ. Thấy tôi giơ máy ảnh chụp, một cô gái vui vẻ thổ lộ: “Vợ chồng anh Hình dựng nhà làm điểm đến vui chơi, check in cho bà con. Mọi người cũng thực hiện nhiều hoạt động sản xuất, sinh hoạt cộng đồng cho anh Hình bấm máy ghi hình, dựng video đăng YouTube”.

Hoàn thành xong phân cảnh thiếu nữ Mông đi hội, khi tôi bày tỏ ý định tìm hiểu về cuộc sống hiện tại của hai vợ chồng, chị Dềnh bộc bạch: Em tốt nghiệp chuyên ngành Văn học, Trường Đại học Tân Trào - Tuyên Quang. Chúng em kết hôn được hơn sáu năm và có một cháu trai năm tuổi. Công việc chính của vợ chồng em là làm YouTube, thực ra hai mẹ con chủ yếu chỉ diễn cho anh Hình quay. Ngôi nhà chúng em làm theo lối cổ để tạo không gian lưu giữ nét xưa, bởi khi có điều kiện, nhiều người đều xây dựng theo phong cách kiến trúc hiện đại. Vợ chồng em cũng đã mua sắm được những vật dụng cần thiết cho sinh hoạt gia đình.

Tiếp chuyện tôi, Hình cho biết mình sinh ra và lớn lên tại xóm Khe Cạn cũ, nay mới sáp nhập vào xóm Khe Mong. Khe Cạn có 45 hộ đều là đồng bào dân tộc Mông, sinh sống chủ yếu bằng nghề trồng chè, trồng rừng, làm nương rẫy. Bằng sự nỗ lực vượt khó vươn lên để đổi đời, bà con Khe Mong đã có cuộc sống ổn định.

Với niềm đam mê văn hóa truyền thống dân tộc và mong muốn được đi nhiều nơi ghi lại hình ảnh quê hương đất nước, Hình thi vào Trường Cao đẳng Truyền hình Hà Nội. Thời gian đang học, Hình đã về Khe Cạn làm một video về cuộc sống của người Mông và đoạt giải Nhì trong cuộc thi của trường. Tốt nghiệp, dù được người nhà xin cho vào làm việc tại một cơ quan tại Lào Cai, nhưng Hình lựa chọn khởi nghiệp bằng con đường sáng tạo nội dung số và cho ra đời kênh YouTube của riêng mình.

Theo Hình, trong thời đại công nghệ 4.0 phát triển mạnh trên toàn cầu như hiện nay, rất nhiều thiết bị và ứng dụng tiện ích đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của cuộc sống con người, ai cũng có thể tiếp cận nền tảng công nghệ này. Chỉ bằng những thao tác đơn giản, mọi người đều làm được video và đăng YouTube để vui chơi giải trí. Khi chưa thể đầu tư các phương tiện, chiếc điện thoại thông minh cũng có đầy đủ chức năng để sản xuất một video hoàn chỉnh. Tuy nhiên để có thu nhập không hề dễ dàng. Muốn thu hút các đối tượng người xem, điều quan trọng là phải xây dựng được nội dung, đề tài có sức hấp dẫn, đầu tư thiết bị ghi hình, máy quay camera, máy vi tính để dựng được những video với hình ảnh đẹp, sắc nét. Chủ kênh còn phải đáp ứng tiêu chuẩn cộng đồng do YouTube đặt ra.

Nghiên cứu tâm lý của nhiều người dân thành phố và giới trẻ, Hình nhận thấy ngày càng nhiều người có xu hướng tìm hiểu về văn hóa truyền thống, muốn trải nghiệm không gian sinh tồn tại các làng quê. Phong cảnh với vẻ đẹp yên bình, không khí trong lành, những con người dân dã, bình dị được cộng đồng mạng quan tâm.

Quyết định bỏ phố về xóm nhỏ Khe Mong để mưu sinh bằng ứng dụng công nghệ là cả một quá trình Hình phải cân nhắc, suy tính kỹ lưỡng. Về quê có những thuận lợi cho việc thực hiện ý tưởng, nhưng cũng đầy khó khăn khi đơn độc tác nghiệp, thiếu sự hỗ trợ giúp đỡ của bè bạn am hiểu về ngoại ngữ, nền tảng số, giao dịch quốc tế. Cơ sở vật chất và hiểu biết về các qui định của YouTube còn ở mức độ nhất định là những trở ngại.

Trước khi bắt tay vào làm kênh và bật chức năng kiếm tiền, Hình nghiên cứu kỹ các nguyên tắc cơ bản của YouTube, đó là: Giá tiền trả cho mỗi 1000 view khán giả xem quảng cáo đính kèm video. Những view này phải dài hơn 30 giây khi xem quảng cáo mới được tính, thường áp dụng cho loại quảng cáo hiện lên ngay đầu video. Giá tiền trả theo mỗi lần khán giả thấy hấp dẫn đủ để xem và click vào quảng cáo tới trang gốc giới thiệu sản phẩm. Chủ kênh bật chức năng kiếm tiền, video sẽ được đính quảng cáo từ các thương hiệu hợp tác và hưởng lợi nhuận. YouTube sẽ đóng vai trò trung gian, cung cấp dịch vụ cho chủ kênh đăng video và cho các thương hiệu tìm đến, và đương nhiên họ sẽ hưởng một phần giá trị thu được. YouTube có thể áp dụng song song các nguyên tắc trên cùng một kênh tùy video, cũng như chủ đề hợp tác và các thương hiệu để chia lợi nhuận cho chủ kênh. Mức giá dao động khác nhau ở từng quốc gia, từng chủ đề và nội dung liên quan tới video.

Ban đầu, Hình thử nghiệm làm kênh dành cho trẻ em với các hoạt động của sinh vật, động vật vùng rừng núi. Mỗi video đều là các hoạt động thường ngày của bà con dân tộc. Không hẳn khi ghi hình điều kiện đã có sẵn, nhiều khi Hình phải mua cá về đổ xuống khe suối mới có thể mô phỏng cảnh bắt cá đưa lên kênh của mình…

Việc duy trì kênh cũng tốn khá nhiều công sức. Từ ý tưởng, phác thảo kịch bản, chuẩn bị bối cảnh, đạo cụ đến bố trí nhân vật ghi hình, cách diễn đạt, dựng video Hình phải thực hiện liên tục để ít nhất ba ngày phải có bài đăng, nếu chậm hơn người theo dõi kênh sẽ giảm. Lẽ dĩ nhiên, bối cảnh của các video của Hình không cần đầu tư công phu, nhưng phải phù hợp với nội dung.

Các video ghi lại cuộc sống thường nhật của bà con phải mới mẻ, độc đáo, góc nhìn ghi hình tạo cho người xem cảm giác được cùng trải nghiệm. Nếu có sự xuất hiện của nhiều người thì trang phục không thể tùy tiện trong mọi hoàn cảnh.

Hiện tại Hình đang dựng video và dự định lập một kênh YouTube mới lấy tên là “Cô gái bản làng”. Tôi hỏi: “Tại sao lại đặt tên như vậy chứ không phải là tên khác?”. Hình nêu ý tưởng và dè dặt: “Cô gái là Dềnh, vợ em - nhân vật dẫn chuyện, chuyên về cuộc sống của bà con, từ lao động sản xuất đến đời sống, sinh hoạt văn hóa. Tất nhiên luôn phải có những ứng biến linh hoạt. Như cảnh bữa cơm gia đình người Mông, em hướng dẫn Dềnh ghi hình còn em làm nhân vật”. Tôi tỏ ý thắc mắc việc Hình thường xuyên đăng facebook, zalo các clip ghi lại nhiều hình ảnh đẹp, sinh động nhưng chưa ra mắt chính thức kênh mới, Hình chia sẻ: “Em đang làm “nháp” và tạo kho dữ liệu. Một khi bật kênh phải có video đăng liên tục, không thể gián đoạn vì bất kỳ lý do gì”.

Khi tôi hỏi về thu nhập từ YouTube, Hình ý tứ trả lời khoảng trên 10 triệu đồng/tháng sau khi trừ thuế thu nhập cá nhân. Mặc dầu vậy, ngắm nhìn cơ ngơi của đôi vợ chồng trẻ, hẳn ai cũng hiểu khả năng lao động sáng tạo của Hình đã được đền đáp.

Lan tỏa nét đẹp bản sắc văn hóa truyền thống

Nụ cười tỏa nắng, Hình dẫn chúng tôi tham quan căn chòi và khung cảnh bên sân bằng tre nứa mới dựng theo kiến trúc cổ xưa của người Mông và chia sẻ: Cùng với văn hóa phi vật thể, đồng bào Mông còn có các loại hình văn hóa vật thể rất độc đáo như ẩm thực, kiến trúc nhà ở, nghề truyền thống. Đồng thời các tín ngưỡng dân gian cũng vô cùng phong phú với nhiều nghi lễ. Trong đó, lễ hội quan trọng nhất đối với người Mông là Gầu tào, với mục đích để gia chủ cầu con, cầu cho mùa màng tươi tốt, người yên vật thịnh.

Lễ hội Gầu tào còn là dịp diễn xướng của vũ điệu khèn Mông, cùng các điệu lý mời rượu, những câu hát dân ca. Trong lễ hội Gầu tào, múa khèn là nghi lễ mở hội. Ngoài khèn bè, người Mông còn sử dụng đàn môi, khèn lá, thổi sáo. Nhờ cây khèn, người Mông không chỉ thổ lộ tâm tình mà còn thể hiện tinh thần thượng võ, ý chí kiên cường của người đàn ông miền sơn cước. Các ông bác của Hình như ông Hoàng Văn Dùng ở xóm Na Sàng, Hoàng Văn Mùi ở Khe Mong là những nghệ nhân sử dụng khèn rất điêu luyện.

Tuy nhiên, chỉ riêng vợ chồng Hình thì không đủ sức để dựng các video về con người và thiên nhiên vùng cao. Mặt khác, đất đai Khe Mong vốn hạn chế, lại cằn cỗi. Người dân sinh sống chủ yếu từ cây chè và trồng rừng, Hình mong muốn người trong xóm tham gia làm YouTube để họ có thêm thu nhập chính đáng và hiện đang từng bước hướng dẫn một số anh em, bè bạn những cách làm cụ thể.

Nói về khả năng mỗi người tự làm chủ một kênh YouTube, Hình cho rằng nhà nước ta khuyến khích sử dụng mạng xã hội để tuyên truyền, quảng bá về đất nước, con người, văn hóa tốt đẹp của Việt Nam. Không chỉ giới trẻ mà lớp người lớn tuổi cũng làm Youtube và một số kênh có lượt view “khủng”. Có những kênh hình ảnh chưa bắt mắt, nhưng họ biết tạo ra sự khác biệt, hấp dẫn.

Hình lưu ý những người mới tham gia YouTube cần phải có tài khoản ngân hàng kết nối, mã số thuế thu nhập cá nhân và kê khai nộp thuế đầy đủ. Thực hiện nghiêm túc các quy tắc ứng xử trên mạng xã hội. Tuân thủ pháp luật, ứng xử phù hợp với những giá trị đạo đức, văn hóa, thuần phong mĩ tục, truyền thống của dân tộc. Chìa khóa cho sự thành công là các giải pháp để kênh phù hợp với “thị trường ngách”, tăng mức độ tương tác và giúp chủ kênh trở thành một phần của cộng đồng người sáng tạo trên YouTube.

Nói về hướng đi trong tương lai, Hình cho rằng thực hiện video để lan tỏa nét đẹp bản sắc văn hóa và các dân tộc, trong đó có dân tộc Mông là phương châm của kênh. Tuy nhiên đăng video cho YouTube đính quảng cáo và nhận tiền hợp tác không hẳn là cách duy nhất. Khi chưa có điều kiện quản lý một cửa hàng kinh doanh bên ngoài liên quan đến nội dung làm video, Hình sẽ quảng bá các sản vật dân tộc, chè Thái Nguyên, chè Khe Mong lên kênh bằng nhiều hình thức. Bởi nếu có hơn 10.000 sub, YouTube sẽ cho phép hiển thị trình mua bán hàng hóa lên kênh (tất nhiên cũng phải qua kiểm duyệt). Đây đơn thuần là công cụ tạo điều kiện cho chủ kênh tự quảng cáo thương hiệu của chính mình và tự kiếm thêm thu nhập, YouTube không trả tiền từ những sản phẩm này.

Cuộc trò chuyện đang điễn ra sôi nổi, một nhóm bạn trẻ cả nam và nữ trong xóm kéo tới xin chụp ảnh nhờ không gian chiếc cổng gỗ và căn chòi. Một vài bạn đề nghị được góp công cùng Hình trồng cây cảnh, hoặc hoa tam giác mạch trên thửa ruộng trước cửa cho “đẹp nhà, đẹp xóm” làm nơi vui chơi, check in cho bà con.

Nói về Hình, một thanh niên người Mông không giấu nổi thán phục: Em đi làm cho công ty nước ngoài, lương tháng trên 10 triệu, nơi phố thị nhiều thứ phải chi tiêu, chả còn bao nhiêu tích lũy. Kiếm tiền từ YouTube như anh Hình là cả một sự nỗ lực. Em đã dựng thử vài video chơi vui và học hỏi để có thể làm như anh…

Mỗi bạn trẻ có một con đường khởi nghiệp. Giữa bản làng xa xôi hẻo lánh, chàng trai người Mông Hoàng Văn Hình tận dụng xu thế của thời đại, tạo dựng cuộc sống cho mình và gia đình từ YouTube rất đáng ghi nhận. Hy vọng chuyển đổi số từ ý tưởng sáng tạo của Hình sẽ truyền cảm hứng cho các bạn trẻ miền quê núi trong quá trình rèn luyện cống hiến và lập thân, lập nghiệp.

Và khi bài báo này chuẩn bị lên khuôn, Hình đã nhắn cho tôi, báo tin kênh "Cô gái bản làng" bắt đầu lên YouTube và có tiêu đề bằng tiếng Anh trên các video để bạn bè quốc tế tiện theo dõi.

Phan Thái