Bản Tèn - cõi nhỏ nơi chân trời

 Bản Tèn, xã Văn Lăng, huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên - nơi đá núi giao hòa, một vùng đất nằm ẩn mình giữa thiên nhiên nguyên sơ với núi đá, rừng xanh. Vẻ đẹp tự nhiên, bình dị như chính đời sống giản đơn của đồng bào người Mông ở bản. Mùa thu về, ánh nắng mềm mại khẽ rọi xuống, len lỏi qua từng triền đồi, phản chiếu lên những nếp nhà màu xám, lướt trên từng ngọn cỏ lau trắng muốt, thổi vào Bản Tèn một nhịp sống mới, đầy hứa hẹn.

Đường đến Bản

Từ xa, đường lên Bản Tèn hiện ra như một dải lụa uốn lượn qua những đỉnh núi xanh thẫm. Hành trình đến đây, vốn từng chỉ là một con đường mòn chông chênh. Không dễ dàng gì để có được tuyến đường hiện nay, mở lối vào trung tâm vùng cao còn đậm nét hoang sơ và giàu văn hóa truyền thống. Những ngày đầu, Bản Tèn như một thế giới cách biệt, con đường lên bản chỉ là một lối mòn nhỏ xuyên qua rừng núi. Mỗi chuyến đi về Bản Tèn là cả một hành trình thử thách với những người từ dưới xuôi muốn tiếp cận cuộc sống nơi đây.

Trước đây, đường lên bản hầu như chỉ có thể đi bộ. Vào những ngày chợ phiên, người dân thường dắt ngựa hoặc oằn vai gánh hàng hóa từ bản xuống chợ vào những ngày họp phiên. Quãng đường đi bộ kéo dài vài tiếng đồng hồ. Những hôm mưa lớn, đường lầy lội, mỗi bước chân là một lần chìm trong bùn đất, càng làm nhân lên sự khó khăn. Bản Tèn khi đó đúng nghĩa là một vùng "năm không" – không điện, không đường, không thông tin, không dịch vụ y tế và không có chợ.

Điều đó khiến Bản Tèn như một thế giới cách biệt, con đường lên bản chỉ là một lối mòn nhỏ xuyên qua rừng núi. Mỗi chuyến đi về Bản Tèn là cả một hành trình thử thách với những người từ dưới xuôi muốn tiếp cận cuộc sống nơi đây. Bởi thế, hai tiếng “Bản Tèn” vẫn là điều xa vời vợi và vô cùng lạ lẫm với nhiều người.

Năm 2014, dự án làm đường từ xóm Vân Khánh đến Bản Tèn được khởi công, đánh dấu một cột mốc quan trọng với người dân nơi đây. Con đường dài 5 km không chỉ là mong mỏi của những người sinh sống tại bản mà còn là khao khát của những ai muốn thấy Bản Tèn thoát khỏi sự cô lập. Địa hình đồi núi gồ ghề, nhiều đoạn dốc đứng khiến việc thi công vô cùng gian nan. Công nhân phải chặt cây, khai thông từng tấc đất, đổ bê tông từng đoạn một. Những ngày mưa lớn bất chợt, công trình phải dừng lại, và không ít lần, cả một đoạn đường vừa thi công xong đã bị sạt lở, cuốn đi bao công sức và tiền của. Có những khối bê tông vừa đổ xong lại phải dỡ bỏ, thi công lại từ đầu, khiến chi phí và công việc tăng lên đáng kể.

Dẫu nhiều lần tưởng chừng phải dừng bước, nhưng với quyết tâm của người dân và chính quyền địa phương, con đường cuối cùng cũng hoàn thành sau chừng hai năm kiên trì bền bỉ. Đến nay, con đường ấy đã trở thành tuyến huyết mạch giúp cuộc sống của người dân bản thay đổi từng ngày. Những chiếc xe máy, ô tô có thể dễ dàng lên đến tận bản, mở ra cơ hội giao thương và kết nối với thế giới bên ngoài.

Con đường đến Bản Tèn không chỉ là một tuyến đường giao thông mà còn mang ý nghĩa mở ra cánh cửa phát triển cho vùng cao, giúp nơi đây dần bước ra khỏi bóng tối của sự cách trở. Mỗi lần đi trên con đường ấy, chúng tôi đều cảm nhận được dấu ấn của những ngày tháng gian truân cùng niềm vui khi nhìn thấy bản làng đổi mới, một Bản Tèn tuy xa mà gần, khi không còn là nơi "cô lập" mà là một vùng đất hấp dẫn đầy tiềm năng trong lòng du khách.

Xe chúng tôi bon bon trên con đường mới, cảnh vật hai bên đường mở ra đầy màu sắc. Những nương chè lai trải dài, xanh ngút ngàn, xen lẫn từng đồi keo nhấp nhô, tô điểm thêm sắc vàng của hoa keo chớm vụ.

Cuộc sống mới ở Bản Tèn

Bản Tèn có hơn 140 hộ dân, 100% là đồng bào dân tộc Mông. Ở độ cao 1.200 m, khí hậu nơi đây mát mẻ quanh năm. Mỗi độ thu về, Bản Tèn khoác lên mình sắc vàng rực rỡ của lúa chín, những ruộng bậc thang tầng tầng lớp lớp phóng khoáng trải dài khắp mặt đất như muốn nâng đỡ nhau nối đến tận chân trời. Bức tranh “mùa vàng” hòa quyện cùng núi non, mây trời tạo nên cảnh sắc vô cùng quyến rũ. Khung cảnh ấy chẳng khác nào một bức tranh sống động mà thiên nhiên kỳ công tạo tác, nơi màu vàng của lúa, màu xanh của trời và rừng hòa quyện trong một bản hòa âm.

Khi sương trên núi còn chưa kịp tan, khu vực trung tâm xóm đã tấp nập tiếng cười nói của các em nhỏ đến trường. Điểm trường Bản Tèn với các dãy nhà lớp học khang trang, thoáng đãng, được thầy cô trang trí vô cùng đẹp mắt. Lá Quốc kỳ trong sân trường kiêu hùng nổi bật lên trên nền trời xanh, núi biếc. Nhưng có lẽ, điều thay đổi diện mạo Bản Tèn hơn cả chính là con đường bê tông mới láng mịn, uốn mình quanh xóm như dòng chảy của nhịp sống đang dần thức giấc, mở lối cho bao hy vọng của người dân nơi đây.

Dự án xây dựng tuyến đường này được đầu tư với tổng mức kinh phí 11,8 tỷ đồng, nhằm cải thiện hạ tầng và nâng cao đời sống cho người dân Bản Tèn. Tuyến đường dài 2,3 km, rộng 5 mét với mặt đường rộng 3,5 mét, được trang bị hệ thống thoát nước đồng bộ, bắt đầu khởi công từ tháng 2 năm 2023 và giờ đây đã hoàn thành. Với ý nghĩa không chỉ dừng lại ở việc kết nối giao thông, tuyến đường này như mở ra một chân trời mới, đáp ứng mong mỏi của bà con về việc đi lại thuận tiện và vận chuyển hàng hóa dễ dàng hơn. Xa hơn thế, nó mang trong mình tiềm năng to lớn thúc đẩy kinh tế - xã hội tại địa phương, tạo tiền đề cho những thay đổi tích cực về kinh tế, văn hóa và đời sống, góp phần thay đổi diện mạo của Bản Tèn, vốn thứ gì cũng thiếu.

Chị Lý Thị Nhính, vừa được bố mẹ dựng nhà riêng ngay cạnh đường mới, vui mừng chia sẻ: “Trước đây chưa bao giờ em dám nghĩ ở tận núi cao như xóm em lại có một con đường bê tông đẹp như dưới miền xuôi. Trẻ con giờ đi học trời mưa cũng không lo quần áo lấm bùn nữa. Mình đi cũng sướng hơn, xe máy chạy êm ru vào tận cửa. Nhà em vừa mới làm, còn chưa có tiền làm nền nhà, nhưng được ở ngay cạnh con đường mới thế này em vẫn thấy vui”.

Nhính quê ở Tuyên Quang, theo chồng về Bản Tèn làm dâu đã mấy năm. Nhưng chưa khi nào Nhính thấy quê hương thứ hai của mình đẹp và mang lại nhiều hy vọng đến thế. Vừa tưới mấy luống ra cải mới trồng, Nhính vừa hồ hởi với tôi về niềm vui của người dân trong xóm khi có con đường mới và về những dự định làm kinh tế mà vợ chồng Nhính đang ấp ủ.

Cách nhà Nhính không xa, nhiều người cũng đã chuẩn bị nguyên vật liệu để dựng nhà mới. Những ngôi nhà nhỏ vững chãi dần mọc lên. Cuộc sống của người Mông tại Bản Tèn không còn chỉ quanh quẩn trong vất vả mà đã có thêm niềm vui mới.

Có đường không chỉ giúp việc đi lại của bà con dễ dàng hơn mà các thương lái từ khắp nơi cũng lên Bản Tèn mua ngô, mua gia súc, gia cầm nhiều hơn. Họ mang đến tận nơi bán những thứ bà con cần và lại mua hàng của bà con để mang về xuôi. Đã qua rồi cái thời hàng tháng trời người dân mới đi chợ được một lần để mua thực phẩm tươi về cải thiện bữa cơm gia đình.

Nét văn hóa người Mông và giấc mơ làm du lịch cộng đồng

Bản Tèn không chỉ là nơi còn giữ gìn đời sống giản dị, mộc mạc mà còn lưu giữ những nét văn hóa đặc trưng của người Mông, từ trang phục truyền thống đến điệu múa khèn sôi động. Mỗi khi mùa lúa chín, huyện Đồng Hỷ nhận ra tiềm năng của Bản Tèn và đã có định hướng phát triển nơi đây thành điểm du lịch văn hóa, cộng đồng. Bản Tèn trở thành điểm hẹn lý tưởng cho những ai muốn khám phá văn hóa phong phú, thưởng thức không khí trong lành, hòa mình vào những hoạt động sinh hoạt thường nhật của người dân nơi đây. Nụ cười hồn hậu của người dân như sáng lên giữa khung cảnh thiên nhiên đẹp đẽ, càng làm du khách từ miền xuôi say mê. Người Bản Tèn không chỉ sống chung với thiên nhiên mà còn xem thiên nhiên như một phần máu thịt, là nơi họ gửi gắm tâm hồn và ước vọng.

Trao đổi về định hướng phát triển kinh tế, xã hội ở Bản Tèn, đồng chí Hoàng Xuân Trường, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Văn Lăng cho biết: “Bên cạnh việc đầu tư hạ tầng giao thông và các nguồn vốn phát triển kinh tế, giúp bà con vươn lên thoát nghèo, huyện Đồng Hỷ xác định khai thác tiềm năng của Bản Tèn để phát triển thành điểm du lịch văn hóa cộng đồng. Mục tiêu phát triển du lịch ở Bản Tèn không chỉ là nâng cao thu nhập cho người dân mà còn gắn với bảo tồn nét văn hóa độc đáo của đồng bào Mông, để Bản Tèn là điểm đến lý tưởng cho du khách trong và ngoài tỉnh”.

Để phát triển du lịch, huyện Đồng Hỷ đã triển khai nhiều hoạt động quảng bá như tổ chức: “Ngày hội Văn hóa - Thể thao dân tộc Mông” và ngày hội “Mùa vàng bội thu”. Năm 2023, UBND tỉnh cũng phê duyệt dự án xây dựng điểm du lịch tại Bản Tèn với cải tiến về cơ sở hạ tầng như nâng cấp bốn tuyến đường nội đồng, tạo điều kiện thuận lợi cho du khách tham quan cảnh đẹp ruộng bậc thang. Các bờ kênh mương nội đồng và bờ ruộng được xây kè bằng đá hộc chắc chắn, tạo điểm nhấn với du khách.

Ông Ngô Văn Sùng, hơn 50 tuổi, hào hứng chia sẻ: “Cả tháng nay ngày nào cũng có các đoàn đến xóm mình chơi. Có hôm đông lắm, họ thích đi trên mấy con đường lát đá ra cánh đồng lúa để ngắm và chụp ảnh. Bọn mình còn ra xem mà!”.

Cảnh sắc nơi đây như được vẽ lại từ ánh mắt ngỡ ngàng của du khách, tựa một vùng đất vừa tỉnh giấc sau giấc ngủ dài giữa thiên nhiên. Bản Tèn, nơi giao thoa giữa thiên nhiên hoang sơ và sự đổi thay từ bàn tay con người, ngày càng khẳng định mình là điểm đến lý tưởng trong hành trình khám phá vùng cao Thái Nguyên. Bản Tèn đang dần đổi thay, từ một vùng đất biệt lập thành một điểm đến quyến rũ với nét đẹp tự nhiên và văn hóa đặc sắc của người Mông. Con đường mới mở ra không chỉ nối liền xóm bản với phố thị, mà còn mở ra những cơ hội mới cho người dân Bản Tèn, mang lại nhịp sống mới và niềm hy vọng cho biết bao thế hệ trẻ.

Những bước chân du khách giờ đây không còn ngần ngại trên con đường gập ghềnh xưa cũ. Họ đến để chiêm ngưỡng cảnh đẹp của núi rừng, để lắng nghe những câu chuyện đời sống giản dị mà chân thành của người dân bản, để ngắm những mùa lúa vàng óng ánh trên ruộng bậc thang. Bản Tèn, với nét văn hóa truyền thống vẫn được gìn giữ nguyên vẹn, nay trở thành một nơi hòa quyện giữa quá khứ và hiện đại, nơi ký ức cũ vẫn sống động trong từng nếp nhà, từng tiếng khèn gọi bạn giữa núi rừng.

Có lẽ không phải ai cũng hiểu hết ý nghĩa của những thay đổi đang diễn ra ở nơi này. Nhưng với người dân Bản Tèn, đây là sự bắt đầu của một hành trình mới, một cuộc sống mới đầy hy vọng. Bản Tèn không còn là nơi xa xôi, khép mình nơi núi đá, mà đã trở thành điểm dừng chân ấm áp trong lòng người. Trong tiếng gió đại ngàn và hương lúa chín thoang thoảng, Bản Tèn chính là hình ảnh của một vùng đất đang chuyển mình, giữ lấy những gì đẹp nhất của quá khứ để đón chào một tương lai tươi sáng.

Bình Yên