Ấn đền Trần không phải để thăng quan!

Đã nhiều năm nay, đêm 14 tháng Giêng âm lịch, rất nhiều người ở khắp mọi nơi đã đổ về Đền Trần Nam Định để dự Lễ Khai ấn Đền Trần. Nhiều người tin rằng nếu nhận được tờ giấy vàng trên đó có đóng dấu đỏ sẽ may mắn và được thăng quan, tiến chức. Đó là cách hiểu chưa hoàn toàn đúng và có phần mê tín.

Sử sách cho biết: Nhà Trần khởi nghiệp từ đất Thái Bình, sau đó dời về Nam Định. Mặc dù làm vua ở kinh thành Thăng Long nhưng nhà Trần vẫn xây hành cung ở Nam Định. Sau ngày cúng ông Táo 23 tháng Chạp hàng năm, triều đình nhà Trần về Nam Định ăn tết, vì vậy trước khi đi triều đình làm vệ sinh ấn để niêm phong và mang theo về Nam Định. Sau rằm tháng Giêng, triều đình trở về kinh đô Thăng Long bắt đầu một năm làm việc mới. Vì lẽ ấy, vào đêm ngày 14 tháng Giêng hàng năm các chiếc ấn được niêm phong trước tết lại được đưa ra lau chùi sạch sẽ để bắt đầu cho một năm làm việc mới.

Đại Việt sử ký toàn thư chép rằng: Linh từ Quốc mẫu Trần Thị Dung xin chồng là Thái sư Trần Thủ Độ cho một người trong họ làm một chức quan nhỏ và Thái sư đồng ý. Khi xét duyệt, gọi đến tên người ấy vui mừng chạy lại. Thái sư nói: Ngươi vì có công chúa (tước vị của Linh Từ Quốc mẫu Trần Thị Dung khi bị giáng làm công chúa để lấy Trần Thủ Độ) gửi gắm, vì vậy không thể so sánh với những người khác nên phải chặt một vài ngón chân để phân biệt với những người có tài năng thi cử đàng hoàng. Nghe vậy, người ấy sợ hãi xin tha nên từ đó không ai dám nhờ vả việc riêng nữa.

Sử sách chỉ chép nhà Trần có một lần duy nhất ban tước, đó là vào tháng 4 năm 1289. Lần ấy, sau chiến thắng giặc Nguyên, nhà Trần tổ chức luận công ban thưởng cho các tướng sỹ đã có công lao chống giặc bảo vệ đất nước. Khi ban thưởng xong có người vẫn còn thắc mắc, Thượng hoàng Thánh Tông đã dụ rằng nếu các khanh biết chắc là giặc Hồ (chỉ giặc Nguyên) sẽ không vào cướp nước ta một lần nữa thì nói rõ cho trẫm biết, dù có thăng đến cực phẩm trẫm cũng không tiếc. Nếu không thế mà đã vội thưởng hậu, nếu như giặc trở lại và các khanh lại lập công nữa thì trẫm lấy gì ban thưởng để khuyến khích thiên hạ! Câu chuyện này cho thấy các vua Trần đã rất cẩn trọng khi ban thưởng, dù các tướng sỹ có công lao rất lớn nhưng không vì thế mà triều đình nhà Trần ban thưởng quá lạm.

Sử cũ cũng chép rằng khi đức vua Trần Nhân Tông thoái vị và lên Yên Tử đi tu, một lần Ngài về lại kinh thành Thăng Long và hỏi con trai là vua Trần Anh Tông khi ấy về việc trị quốc. Khi coi đến cuốn sổ bổ nhiệm quan lại của triều đình thấy mới chỉ mấy năm cầm quyền mà vua con đã bổ nhiệm quá nhiều quan lại. Khi ấy, Thượng hoàng đã vô cùng giận giữ ném cuốn sổ này ra trước sân và hét lên: “Đất nước bé bằng bàn tay, quan nhiều như thế, dân làm sao sống nổi”.

Khác với Lễ hội Khai ấn đền Trần đông vui, tấp nập thì có một lễ hội thường xuyên vắng người, đó là Lễ hội Minh thề hay còn gọi là Minh Thệ ở Hải Phòng. Chả là, dưới thời nhà Mạc, vào năm 1561, Thái hoàng Thái hậu Vũ Thị Ngọc Toàn của nhà Mạc đã sáng lập ra Lễ hội Minh thề tại Kiến Thụy (Hải Phòng) với lời thề lấy chí công làm trọng, không xâm phạm của công. Sau đó hàng năm, cứ ngày 14 tháng Giêng, các quan của triều đình đều tề tựu đông đủ về đó để thề rằng: “Nếu lấy của công làm việc công thì được các thần linh ủng hộ. Nhược bằng, có lòng tham, lấy của công làm của tư, nguyện cầu các chư vị thần linh đả tử! Y như lời thề… Người nào tà tâm trộm cắp của nhau, nguyện cầu thần linh đả tử. Y như lời thề… Ai dùng của công xây dựng việc công xin thần linh ủng hộ, ngược lại người lấy của công về làm của tư, xin thần linh đả tử.... làm tôi bất trung, làm con bất hiếu, xin thần linh tru diệt…”. Giả sử bây giờ, sau mỗi tờ Ấn đền Trần in những lời thề của Lễ hội Minh thề, thử hỏi liệu Lễ Khai ấn đền Trần hàng năm có còn đông vui, tấp nập nữa hay không?!

Lễ hội Khai ấn đền Trần Nam Định thường được tổ chức đêm 14 rạng sáng 15 tháng Giêng hàng năm tại Đền Trần (thành phố Nam Định), là tục lệ cổ tại Tiên Miếu nhà Trần (Phủ Thiên Trường xưa) với ý nghĩa nhân văn to lớn là cầu cho quốc thái dân an, thiên hạ thái bình, thịnh trị, mọi nhà chung hưởng lộc ấn Đền Trần. Trên ấn có 4 chữ: “Tích phúc vô cương” (tích phúc thật tốt, phúc đức càng dầy thì được hưởng lộc càng bền vững), với ngụ ý cầu mong mọi người bước sang năm mới mạnh khoẻ, lao động, sản xuất hăng say, học tập, công tác tốt. Theo vtcnews.vn, năm 2011, trong đề án "Khôi phục lễ hội đền Trần", các chuyên gia lịch sử, ấn tín cùng các nhà văn hóa dân gian đã xác định, chiếc ấn dùng trong lễ khai ấn đền Trần hiện nay không liên quan gì đến triều chính mà chỉ là chiếc ấn bình thường của phủ đền xưa, làm bằng gỗ. Do vậy, ấn không mang lại lợi lộc trong thăng quan tiến chức như nhiều người lầm tưởng.

Từ các cứ liệu lịch sử thấy rằng nhà Trần không và chưa bao giờ có việc ban phát quan lại dễ dàng và cẩu thả. Vậy nên cách hiểu của ai đó rằng được Ấn đền Trần sẽ được làm quan có thể xem là cách hiểu chưa đúng với tinh thần của cha ông và có biểu hiện mê tín. Người dân tin hay không tin là quyền của mỗi người, song cán bộ, đảng viên của Đảng và hệ thống chính trị cần hiểu đúng và có trách nhiệm tuyên truyền, vận động để mọi người hiểu đúng, thực hành đúng.

Thái Văn