Túi tiền quốc gia và câu hỏi từ các dự án làm “tiêu tan ngàn tỷ”

VNTN - 5 dự án "tiêu tan" trên 30 ngàn tỷ, đó là con số không hề nhỏ, đặc biệt là trong bối cảnh ngân sách gặp khó từ nhiều phía.

Gang thép Thái Nguyên giai đoạn hai (một trong nhiều dự án trọng điểm giai đoạn 2010 - 2015 của tỉnh Thái Nguyên) đội vốn từ 3.843 tỷ lên 8.104 tỷ, thời gian thi công từ 30 tháng lên 9 năm, đến nay vẫn chưa xong, nhưng báo cáo không chỉ ra ai phải chịu trách nhiệm.

Nhận xét này được đại biểu Trương Trọng Nghĩa (Thành phố Hồ Chí Minh) nêu tại phiên thảo luận về đầu tư công, nợ công trung hạn và thu chi ngân sách tại Quốc hội.

Nhưng, không chỉ có đại biểu Trương Trọng Nghĩa, cũng không chỉ ở phiên thảo luận về ngân sách mà nhiều vị khác, ở các phiên thảo luận khác (được truyền hình trực tiếp để cử tri cả nước cùng theo dõi) đều nhắc đến những dự án điển hình cho lãng phí, thất thoát, trong đó có dự án Gang thép Thái Nguyên giai đoạn hai.

Đại biểu Nguyễn Ngọc Phương (Quảng Bình) khái quát, chỉ 5 dự án, xơ sợi Đình Vũ, gang thép Thái Nguyên, bột giấy Phương Nam, đạm Ninh Bình, nhiên liệu sinh học Dung Quất đã làm tiêu tan trên 30 nghìn tỷ. Trong đó Gang thép Thái Nguyên đội vốn hơn hai lần.

Gang thép Thái Nguyên cũng được "ưu ái" nhắc đến nhiều hơn, sâu hơn là bởi lý do điều chỉnh theo một số vị đại biểu là chưa thuyết phục. Vì, những năm dự án này chậm tiến độ thì tỷ giá ngoại tệ trên thị trường thế giới khá ổn định, chỉ số giá biến động không lớn. Nhưng đơn giá dự toán trong xây dựng cơ bản lại biến động tăng lên tận 200%.

Dự án chậm ở khâu nào, tăng vốn đầu tư, mất tiền của dân ai chịu trách nhiệm. Cơ quan chức năng đã kiểm tra làm rõ nguyên nhân và có xử lý gì không? đại biểu Nguyễn Ngọc Phương đặt vấn đề.

5 dự án "tiêu tan" trên 30 ngàn tỷ, đó là con số không hề nhỏ, đặc biệt là trong bối cảnh ngân sách co kéo mãi vẫn không đủ tiền cải cách tiền lương, nợ công được cho là đã vượt trần và đảo nợ đã không còn là chuyện mới.

Nhưng, điều khiến cho nhiều đại biểu quan tâm hơn cả chuyện tiền bạc cụ thể, đó chính là câu trả lời về trách nhiệm rất mờ nhạt, nếu không muốn nói là trống trơn.

Sau hai ngày rưỡi với không ít đại biểu đề nghị làm rõ trách nhiệm liên quan đến các dự án kém hiệu quả, Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh - người ký báo cáo về 5 dự án kém hiệu quả gửi đại biểu - có cơ hội giải trình trước phiên thảo luận toàn thể của Quốc hội trong sáng 3/11.

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh giải trình về 5 dự án kém hiệu quả

Theo Bộ trưởng thì không chỉ có 5 dự án này mà còn một số dự án khác còn tiềm ẩn những nguy cơ tồn đọng và các vướng mắc không được tháo gỡ kịp thời và sẽ có khả năng kém hiệu quả gây ra nguy cơ mất vốn, đầu tư từ nguồn lực của nhà nước cũng như nguồn lực của xã hội. Tuy nhiên, trong góc độ báo cáo với Chính phủ vì những dự án này như là giấy Phương Nam, đạm Ninh Bình, Gang thép Thái Nguyên, sơ sợi Đình Vũ và các dự án về ethanol, cồn sinh học thì đều diễn ra từ quá trình một thời gian rất dài so với quá trình đầu tư của dự án đã được phê duyệt. Đồng thời trong quá trình thực hiện có rất nhiều các vướng mắc, các thay đổi cả về bối cảnh của thị trường cũng như cả các vấn đề cụ thể trong từng dự án và đã có sự chỉ đạo của các cơ quan các cấp của Nhà nước để tháo gỡ, tuy nhiên vẫn chưa đạt được hiệu quả.

"Vì vậy, tổng hợp lại để báo cáo với đại biểu Quốc hội thì không đầy đủ được trong báo cáo. Chúng tôi sẽ xin phép tiếp tục thực hiện theo chỉ đạo của Chính phủ để báo cáo với đại biểu Quốc hội sau", Bộ trưởng "khất".

Ông cũng cho biết thêm là theo chỉ đạo của Thủ tướng Bộ Công Thương cùng các bộ, ngành đang tổng hợp, đánh giá, rà soát, kiểm tra một cách triệt để và toàn diện tất cả những vấn đề tồn tại của các dự án này để có báo cáo cụ thể với Chính phủ thực trạng, quá trình điều hành, vai trò, trách nhiệm của các cấp quản lý cũng như của các chủ đầu tư.

Bộ và các cơ quan liên quan xác định rõ những biện pháp, giải pháp để giải quyết các dự án này theo nguyên tắc bảo vệ và giữ gìn lợi ích của Nhà nước cũng như hiệu quả của đồng vốn của Nhà nước. Đồng thời, có phương án giải quyết triệt để để đảm bảo không thất thoát thêm vốn của Nhà nước, phù hợp với những nguyên tắc của kinh tế thị trường và hiệu quả, mục tiêu, đầu tư của dự án.

Hồi âm nhiều truy vấn về trách nhiệm, Bộ trưởng cũng cho biết sẽ xác định làm rõ trách nhiệm của tất cả các cá nhân cũng như đơn vị có liên quan để từ đó có biện pháp xem xét, xử lý.

Ông còn thông tin thêm là các nhà máy như Gang thép Thái Nguyên, đạm Ninh Bình Bộ Công Thương đang cho thanh tra, cũng sắp có kết quả và sẽ báo cáo với Thủ tướng về những biện pháp xử lý dứt điểm.

Qua 5 dự án làm dậy sóng dư luận nói trên Bộ trưởng cho rằng sẽ phải rạch ròi và làm rõ hơn nữa trong quản lý các nguồn lực đầu tư của nhà nước. Không chỉ đầu tư công mà còn đầu tư của các doanh nghiệp nhà nước. Đặc biệt phải làm rõ vai trò của doanh nghiệp nhà nước trong các phát triển về thị trường và phát triển sản xuất gắn với thị trường. Phải xác định rõ những lĩnh vực tạo điều kiện để cho các doanh nghiệp khác tham gia tiếp cận với cơ hội của thị trường phát triển sản xuất cũng như cung ứng cho thị trường.

Đề cập những khiếm khuyết và lỗ hổng trong quản lý nhà nước, đặc biệt cả về khung pháp lý cũng về mặt thể chế là vai trò, trách nhiệm của các bộ quản lý qua các dự án làm tiêu tan ngàn tỷ, Bộ trưởng nhấn mạnh rất cần phải làm rõ cơ quan quản lý nhà nước đối với các phần vốn trong doanh nghiệp nhà nước thời gian tới. Và liên quan đến trách nhiệm cũng không loại trừ những hành động có sự cố ý vi phạm pháp luật của nhà nước trong quản trị cũng như điều hành các hoạt động đầu tư tại doanh nghiệp nhà nước.

Trúc Bạch