“Thủng” kế hoạch xuất khẩu: dự tính sai hay do bị động?

VNTN - Việc không hoàn thành mục tiêu xuất khẩu của tỉnh năm nay với nhiều người là điều bất ngờ nhưng với các chuyên gia kinh tế lại không mấy ngạc nhiên. Bởi theo các chuyên gia, khi chỉ tiêu xuất khẩu được xây dựng trên cơ sở lệ thuộc chủ yếu vào một khu vực kinh tế, nhất là kinh tế có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) với nhiều rủi ro thì hiện tượng bấp bênh khi thực hiện kế hoạch là điều hiển nhiên.

Câu hỏi lớn được đặt ra ở đây là tại sao xuất khẩu vốn là chỉ tiêu được trông đợi nhiều nhất của tỉnh lại không thể về đích? Để có câu trả lời thấu đáo, trước tiên hãy theo dõi quá trình thực hiện chỉ tiêu này trong suốt những tháng qua, đồng thời thử so sánh với thực số đạt được của năm trước và những tác động xấu từ thị trường.

Năm 2016, trên cơ sở kết quả đạt được khá cao của năm trước, chúng ta đã tự tin đặt mục tiêu đạt kim ngạch xuất khẩu lên tới 21 tỷ USD, tức là tăng 20% so với giá trị thực hiện của năm 2015. Nếu diễn biến thị trường như mọi năm thì việc hoàn thành mục tiêu trên có thể nói gần như trong tầm tay. Tuy nhiên, chỉ cần đến tháng 9 của năm, chúng ta đã có thể biết được khả năng về đích hay không. Dù tăng trên 14% so với cùng kỳ năm trước, nhưng kim ngạch xuất khẩu trên địa bàn chỉ đạt 13,84 tỷ USD, tức là bằng 66% kế hoạch năm. Theo các nhà phân tích kinh tế thì với kết quả này, chắc chắn chúng ta không thể hoàn thành mục tiêu như dự kiến. Và thực tế, kết quả dự ước cả năm nay, giá trị xuất khẩu của tỉnh chỉ đạt 19,1 tỷ USD, tức là còn thiếu 1,9 tỷ USD so với kế hoạch. Trong khi đó, ở thời điểm tháng 9 năm ngoái, giá trị xuất khẩu của tỉnh đạt trên 90% kế hoạch và kết thúc năm đã vượt kế hoạch đề ra tới 28,2%, tăng gấp 2,2 lần so với năm 2014 và về trước kế hoạch 2 tháng.

Chè là một trong những sản phẩm xuất khẩu tiêu biểu của tỉnh nhiều năm qua,

cần được quan tâm đầu tư tương xứng.

Năm nay, cả khu vực xuất khẩu trong nước và khu vực có vốn đầu tư nước ngoài đều không đạt như dự kiến. Dự ước cả năm nay, xuất khẩu trong nước chỉ đạt 278,3 triệu USD, bằng 85% kế hoạch, giảm 0,2% so với năm trước; xuất khẩu có vốn đầu tư nước ngoài đạt 18,8 tỷ USD. Nhìn cả quá trình xuất khẩu của tỉnh từ đầu năm đến nay, chúng ta nhận thấy tốc độ tăng đều chưa đáp ứng mục tiêu đề ra. Nếu mục tiêu xuất khẩu cả năm là 21 tỷ USD thì trung bình mỗi quý phải đạt kim ngạch trên 5 tỷ USD. Tuy nhiên, kết thúc quý I năm nay, kim ngạch xuất khẩu của tỉnh mới đạt 3,9 tỷ USD, cộng dồn cả quý II cũng chỉ đạt 8,7 tỷ USD. Bởi vậy, dù cố gắng lắm thì kết thúc quý III giá trị xuất khẩu cũng chỉ đạt trên 13 tỷ USD và như đã biết, lũy kế cả năm không hoàn thành so với dự kiến.

Đánh giá của ngành công thương cho thấy, dù không có đột biến lớn đối với thị trường xuất khẩu, nhưng một vài yếu tố bất thường đối với các dòng sản phẩm thế mạnh đã tác động xấu đến chỉ tiêu xuất khẩu của tỉnh. Sản phẩm thế mạnh, được trông đợi nhiều nhất của tỉnh chính là hàng điện tử lại có những biến động ngay từ ngày đầu, tháng đầu của năm. Ông Nguyễn Ngô Quyết, Giám đốc Sở Công thương cùng một vài chuyên gia trong các ngành kế hoạch, thống kê phân tích, nếu những năm trước, giá trị xuất khẩu trên mỗi đầu sản phẩm điện tử của Samsung đạt mức trung bình 200 USD thì đến năm nay lại giảm xuống còn từ 150 đến 170 USD/đầu sản phẩm. Do vậy, dù số lượng sản phẩm máy tính bảng, điện thoại di động của Samsung xuất khẩu từ đầu năm đến nay nhiều hơn khoảng 20% năm ngoái, nhưng giá trị tăng lại không đáng kể. Do đó, đáng lẽ ở thời điểm kết thúc quý III, kim ngạch xuất khẩu của Samsung phải đạt khoảng 17 đến 18 tỷ USD thì thực tế chỉ đạt khoảng 13 tỷ USD, bằng 60% kế hoạch và dự ước cả năm cũng không đạt. Hơn nữa, gần đây Samsung sụt giảm đáng kể cả sản lượng và giá trị xuất khẩu do gặp sự cố lỗi pin đối với dòng sản phẩm đang rất ăn khách là Galaxy Note 7, buộc phải thu hồi toàn bộ. Mặt khác, dòng sản phẩm máy tính bảng cũng sụt khá sâu khi kim ngạch chỉ đạt 2,6 tỷ USD, giảm trên 10% so với năm trước. Chính sự sụt giảm của Samsung là yếu tố quan trọng nhất khiến kim ngạch xuất khẩu của tỉnh không thể về đích.

Cùng với đó, các mặt hàng xuất khẩu địa phương vốn là thế mạnh từ nhiều năm qua cũng vượt không cao so với dự kiến. Đó là sản phẩm kim loại màu và tinh quặng kim loại màu; các mặt hàng chè xuất khẩu, các sản phẩm may mặc, sắt thép, giấy... đều không đạt hoặc vượt không đáng kể so với kế hoạch. Việc các mặt hàng xuất khẩu của địa phương đạt thấp là do thị trường không ổn định, hợp đồng xuất khẩu ngắn hạn, một số sản phẩm chuyển hướng sang khai thác thị trường nội địa...

Thông qua kết quả xuất khẩu năm nay của tỉnh, câu hỏi được đặt ra là, phải chăng công tác dự tính, dự báo của chúng ta có vấn đề hay mục tiêu xuất khẩu của chúng ta còn trông quá nhiều vào khu vực vốn FDI? Tại buổi thảo luận tổ của kỳ họp thứ 3, HĐND tỉnh mới đây, đại biểu Phạm Văn Thọ, Chánh Văn phòng HĐND tỉnh đã thẳng thắn: Xuất khẩu của tỉnh đạt giá trị lớn như hiện nay là nhờ 90% sức đóng góp của Samsung và các dự án FDI khác. Do đó, chỉ tiêu xuất khẩu của tỉnh tăng hay giảm phụ thuộc gần như hoàn toàn vào khu vực này. Chỉ cần khu vực này “hắt hơi, sổ mũi“ cũng có thể đe dọa đến mục tiêu đề ra của tỉnh. Cho nên, cần phải có sự quan tâm đến khu vực xuất khẩu trong nước để làm đối trọng hoặc chí ít cũng tạo sức đóng góp nhiều hơn khi khu vực FDI gặp rủi ro. Như vậy, không thể nói là chúng ta dự tính sai mà do xuất khẩu của tỉnh đang thiếu chủ động và lệ thuộc quá nhiều vào một khu vực kinh tế.

Năm 2017, chúng ta lại tiếp tục duy trì mục tiêu đạt kim ngạch xuất khẩu 21 tỷ USD. Theo tính toán chuyên môn, khả năng hoàn thành kế hoạch của tỉnh là không khó. Phó Giám đốc Sở Kế hoạch - Đầu tư Dương Văn Lộc cho hay: Chúng ta vẫn phải tiếp tục trông vào khu vực vốn đầu tư nước ngoài mới có thể hoàn thành được mục tiêu này. Theo đó, ngoài Samsung, tại Khu công nghiệp Điềm Thụy - Phú Bình hiện đang có khoảng 60 dự án đầu tư. Dự kiến năm 2017 sẽ có 43 dự án đi vào hoạt động. Nên dự tính, riêng các dự án tại Khu công nghiệp này có thể đóng góp một phần lớn giá trị xuất khẩu cho tỉnh.

Một số chuyên gia cho rằng, về lâu dài chúng ta phải tính đến các giải pháp thúc đẩy khu vực kinh tế trong nước xuất khẩu với các sản phẩm thế mạnh như may mặc, dụng cụ cầm tay, cơ khí chế tạo, chè, sắt thép, kim loại màu... Nếu chỉ phụ thuộc vào khu vực FDI thì đến một lúc nào đó kế hoạch xuất khẩu của tỉnh sẽ sụt giảm ở mức rất thấp. Bởi thực tế tại một số tỉnh, thành có các dự án đầu tư FDI cho thấy, tình trạng vỡ kế hoạch xuất khẩu hoặc kế hoạch sản xuất công nghiệp là thường xuyên.

Từ những phân tích thị trường cho thấy, Samsung những tháng đầu năm 2017 sẽ vẫn chịu tác động xấu của thị trường, nên khả năng tăng đột biến giá trị xuất khẩu trong năm là không dễ. Do đó, ngoài việc tập trung mạnh hơn cho khu vực xuất khẩu địa phương, vấn đề đặt ra lúc này là công tác dự tính, dự báo tình hình thực tế để xây dựng kế hoạch xuất khẩu sao cho hợp lý trên cơ sở phân tích, tính toán linh hoạt, mang tính bền vững cao.

Trường Lâm