Nhận diện khó khăn, định hướng giải pháp

VNTN - Đây là nội dung được lãnh đạo các Hội VHNT trong Khối liên kết xây dựng và phát triển Văn học nghệ thuật (VHNT) 8 tỉnh khu vực Việt Bắc - Đông Bắc (gọi tắt là VB7+1) đặc biệt quan tâm, phân tích tại Hội thảo về Cuộc vận động sáng tác và quảng bá tác phẩm VHNT về đề tài “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, được tổ chức ngày 03/10 vừa qua tại tỉnh Bắc Giang.

Dự Hội thảo có nhà văn Đỗ Kim Cuông, Phó Chủ tịch Ủy ban toàn quốc Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam; lãnh đạo và văn nghệ sĩ 8 Hội VHNT trong khu vực Đông Bắc - Việt Bắc gồm: Bắc Giang, Bắc Kạn, Cao Bằng, Hà Giang, Tuyên Quang, Thái Nguyên, Quảng Ninh, Lạng Sơn, và tỉnh khách mời Bắc Ninh.

Trong đề dẫn Hội thảo, nhạc sĩ Nguyễn Tuấn Khương, Chủ tịch Hội VHNT Bắc Giang khẳng định: Việc sáng tác và quảng bá tác phẩm về chủ đề “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” là nhiệm vụ liên tục và lâu dài. Sáng tác và quảng bá tác phẩm là hai công việc khác nhau nhưng không thể tách rời. Hội thảo vừa là cơ hội để các Hội VHNT nghệ thuật địa phương chia sẻ, trao đổi và học hỏi lẫn nhau những cách làm hiệu quả, đồng thời rút ra những bài học kinh nghiệm trong quá trình tổ chức thực hiện sáng tác và quảng bá tác phẩm.

Phát biểu chỉ đạo tại Hội thảo, nhà văn Đỗ Kim Cuông, Phó Chủ tịch Ủy ban toàn quốc Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam đã nhắc đến một số điều khác biệt mà Cuộc vận động (CVĐ) Sáng tác và quảng bá tác phẩm về chủ đề “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” có được qua hơn 10 năm triển khai thực hiện. Ban Chỉ đạo Trung ương đã tổ chức 4 đợt trao giải cho văn nghệ sĩ cả nước. Thấy rằng, nếu trước đây việc tuyên truyền, quảng bá thường lấy hình tượng Bác Hồ là trung tâm, thì trong 5 năm trở lại đây đã có sự quan tâm, đưa tư tưởng, tác phong của Người vào thực tiễn đời sống. Đó là việc khai thác về con người mới, cuộc sống mới, đặc biệt dần có những tác phẩm không né tránh những mặt trái, tiêu cực…

Phải nói rằng, thành quả mà CVĐ đạt được trong hơn 10 năm qua rất đáng khích lệ, bởi đã nhận được sự vào cuộc tích cực của Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam, các Hội VHNT chuyên ngành trung ương và Hội VHNT các tỉnh, thành trong cả nước. Nhưng một điều không thể phủ nhận là tính hai mặt, khi hiệu quả đạt đến một ngưỡng nào đó thì nảy sinh những bất cập, hạn chế. Nội dung này cũng được các đại biểu hết sức quan tâm, phân tích kỹ lưỡng.

Minh định các khái niệm thế nào là tính báo chí và tính văn học trong các tác phẩm, nhà văn Nguyễn Trần Bé, Phó Chủ tịch Hội VHNT Hà Giang đã nhận diện thực trạng, trong những năm qua các tác phẩm văn học nghệ thuật sáng tác về chủ đề “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” chiếm tỷ lệ rất thấp so với các tác phẩm báo chí cùng chủ đề. Không ít tác phẩm văn học nghệ thuật, đặc biệt là thể loại ký và nhiếp ảnh thường mang nặng tính chất báo chí. Hầu hết các tác phẩm sáng tác về chủ đề này đều được thể hiện dưới dạng gương người tốt, việc tốt (tức là phải có nguyên mẫu người thật việc thật) nên rất khó thể hiện bằng các hình thức nghệ thuật. Thường thì tính nghệ thuật là cần phải có các thủ pháp (tưởng tượng, hư cấu, phóng đại…), trong khi viết về các tấm gương thì không được phép lạm dụng các thủ pháp này, sẽ làm mất đi tính chân thực.

Thẳng thắn chia sẻ về những khó khăn và cả những thách thức khi thực hiện CVĐ, nhà thơ Nguyễn Thúy Quỳnh, Chủ tịch Hội VHNT Thái Nguyên bày tỏ trăn trở: Thái Nguyên có nhiều thuận lợi bởi là thủ phủ ATK - nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh sống và làm việc trong kháng chiến chống Pháp. Đây là nguồn tư liệu và cảm hứng vô tận cho giới văn nghệ sĩ Thái Nguyên, vì thế sự vào cuộc, hưởng ứng thực hiện cuộc vận động rất mạnh mẽ. Song vì diễn ra trong thời gian khá dài (hơn 10 năm), tư liệu dù phong phú, cảm hứng dồi dào cũng không tránh khỏi tình trạng các văn nghệ sĩ vơi cạn cảm xúc, bởi cảm xúc cũng là thứ vận hành có quy luật. Có những mảng sáng tác như mỹ thuật, nhiếp ảnh rất khó thể hiện. Đối với các Hội, thấy vẫn còn lúng túng trong phương thức thực hiện. Điều đáng tiếc là chưa có được sự vào cuộc của lực lượng sáng tác trẻ, do sức ảnh hưởng thực sự của CVĐ đến họ chưa nhiều. Thêm nữa, khi phản ánh về quá trình “làm theo Bác”, tác phẩm cũng dễ lẫn với các CVĐ, các cuộc thi, hoạt động sáng tác và quảng bá khác cùng chủ đề, nên hiệu quả sáng tạo và tuyên truyền chưa cao.

Đại diện Hội VHNT Quảng Ninh chỉ ra hạn chế trong việc phổ biến, giới thiệu và phát huy hiệu quả các tác phẩm sau khi đoạt giải về CVĐ, việc đưa tác phẩm thực sự đến với đông đảo công chúng, để công chúng đón nhận, góp phần tích cực giáo dục học tập và làm theo tấm gương đạo đức của Bác. Thực sự chúng ta chưa có nhiều hình thức giới thiệu, quảng bá tốt cả về chất và lượng.

CVĐ rõ ràng đã tạo động lực để cảm hứng sáng tạo của các văn nghệ sĩ lan tỏa, song trước những bất cập nảy sinh nêu trên, thì việc tiếp tục thực hiện CVĐ hẳn cần có sự cân nhắc kỹ lưỡng hơn. Vấn đề đặt ra là câu chuyện về sự đổi mới, đổi mới về cả tư duy của người sáng tạo và phương cách thực hiện của các tổ chức Hội VHNT. Điều này cũng nhận được nhiều ý kiến tham góp.

Bày tỏ quan điểm về việc coi trọng cảm xúc của người sáng tạo, nhà văn Nguyễn Trần Bé (Hội VHNT Hà Giang) cho rằng: đừng cố tạo ra tác phẩm khi chưa thực sự có cảm xúc. Còn đối với người thẩm định tác phẩm, sự thay đổi về tư duy hết sức quan trọng, họ cần có cái nhìn “khúc xạ” người thật, việc thật thông qua “lăng kính” hình tượng nghệ thuật, bằng nhãn quan thẩm mỹ của người làm VHNT. Còn nhà thơ Nguyễn Thúy Quỳnh (Hội VHNT Thái Nguyên) thì đề nghị: nên để các văn nghệ sĩ sáng tạo theo rung cảm của cá nhân họ. Ai có nội lực sáng tạo mạnh, người đó sẽ đi xa. Về phía Nhà nước, nên chăng cần siết chặt việc tặng thưởng, lựa chọn những tác phẩm có chất lượng, thật sự xứng đáng. Hoặc có thể đặt hàng, đầu tư cho các tác phẩm lớn, ví như việc chuyển thể các tác phẩm văn học theo hình thức sân khấu hóa, làm phim… Thêm nữa, việc làm thế nào để thu hút lực lượng trẻ cũng là bài toán rất cần được quan tâm, đi tìm lời giải.

Kim Việt