Nhà giáo Hoàng Hữu Bội và niềm vui viết

VNTN - Người ta thường hay có ấn tượng đến mức trở thành mặc định về các nhà giáo: đó là những người quanh năm suốt tháng bị buộc chặt vào với công việc thuyết giảng, buộc chặt vào trường lớp. Không ít người đã cảm thấy ái ngại về sự lặp lại, đơn điệu và khép kín của việc dạy học. Dù muốn hay không, phần nhiều giáo viên chấp nhận điều đó như một lẽ đặc thù.

Thế nhưng, tôi biết có những nhà giáo dù trọn đời gắn bó với nghề, nhưng họ vẫn có những trải nghiệm đầy mới mẻ và giàu khơi mở. Tiến sĩ Hoàng Hữu Bội (nguyên là một giảng viên Đại học chuyên ngành Văn học, và cũng là hội viên Chi hội Lí luận - phê bình của Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Thái Nguyên) là một nhà giáo như thế.

Sinh quán tại Diễn Châu - Nghệ An, nhưng Hoàng Hữu Bội chủ yếu học tập, lập nghiệp và sinh sống ở ngoài Bắc. Dường như cái bản tính hay lam hay làm và chí tiến thủ của người xứ Nghệ đã giúp ông rất nhiều để tự mình vượt lên.

Những năm 60 của thế kỉ trước, giữa cái thời mà như nhà thơ Chế Lan Viên viết là “Khi Tổ quốc bốn bề lên tiếng hát”, trong giới thanh niên trí thức có phong trào “tam bất kì” - tức là bất kì đi đâu, bất kì làm gì, bất kì đãi ngộ ra sao. Hòa mình vào không khí ấy, sau khi học Sư phạm Trung cấp Trung ương tại Hà Nội, Hoàng Hữu Bội tình nguyện lên Hà Giang dạy học. Ông nhớ lại: “Chúng tôi hồi đó không mảy may nghĩ đến cái khó cái khổ. Lên Hà Giang, đúng là xa xôi thiếu thốn lắm, nhưng tôi cũng thấy rất thích sự yên bình và vẻ đẹp núi rừng nơi đây”. Thầy giáo trẻ nhiệt tình, tâm huyết ấy đã nhanh chóng khẳng định mình, được tín nhiệm làm Hiệu trưởng một trường cấp 2 ở đây. Không chỉ say sưa với công việc dạy học, Hoàng Hữu Bội còn thực sự cảm thấy gắn bó và yêu quý cuộc sống nơi miền cao này. Có gì đó đầy vẫy gọi đã hối thúc thầy giáo trẻ viết thành áng văn giàu cảm hứng: “Tảng sáng, vòm trời cao xanh mênh mông. Gió từ trên đỉnh núi tràn xuống thung lũng mát rượi. Khoảng trời sau dãy núi phía đông ửng đỏ. Những tia nắng đầu tiên hắt chéo qua thung lũng, trải trên đỉnh núi phía tây những vệt sáng màu lá mạ tươi tắn… Ven rừng, rải rác những cây lim đã trổ hoa vàng, những cây vải thiều đỏ ối những quả…”. Niềm vui từ bản nhỏ được chia sẻ và tỏa đến học trò và bạn đọc cả nước khi bút kí Buổi sáng mùa hè trong thung lũng này của ông được đưa vào chương trình sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 5. Ông còn có bút kí Phiên chợ Quản Bạ được đưa vào chương trình lớp 4 của sách Tiếng Việt dành cho học sinh miền núi phía Bắc.

Vậy mới thấy rằng, không chỉ là một thầy giáo, ông còn đặc biệt hứng thú với sáng tác văn chương và thể hiện được năng lực sáng tạo ngay từ rất sớm. Đây có lẽ là một lợi thế quan trọng để một giáo viên dạy văn có tâm thế tốt, có khả năng cũng như sự hứng khởi và niềm đồng cảm để làm cầu nối văn chương với nhà trường, đưa văn chương đến với học trò, chứ không phải như một công việc đầy gượng gạo và có phần bế tắc như rất nhiều giáo viên dạy Văn gặp phải như hiện nay. “Có lần tôi trở lại Hà Giang, gặp lại học trò cũ giờ là giáo viên dạy Văn, cô ấy đem cuốn sách giáo khoa ra rồi hỏi về bài bút kí của thầy, lòng thấy bồi hồi, thấy nhớ những năm tháng gắn bó ngày xưa quá” - ánh nhìn bỗng hướng về xa, giọng chậm rãi, ông kể…

Sau này, có lẽ công việc và môi trường đã khiến ông ít có điều kiện hơn để đi vào sáng tác văn chương. Thế nhưng, ông vẫn tìm thấy niềm vui viết theo cách của mình, ấy là những cuốn sách về lĩnh vực phương pháp dạy học Văn - một con đường tiếp cận văn chương.

Trong suốt hơn 30 năm công tác tại Thái Nguyên, ông trải qua nhiều công việc khác nhau: giáo viên cấp 2; chuyên viên của Khu giáo dục Việt Bắc và Ti giáo dục Bắc Thái; Giảng viên của trường Đại học Sư phạm Việt Bắc (nay là trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên). Song hành cùng công việc chính là giảng dạy, ông vẫn đều đặn tìm tòi nghiên cứu về vấn đề tiếp cận tác phẩm văn chương, đặc biệt trong góc độ nhà trường. Những cuốn sách Dạy và học thơ cổ trường cấp 2 - 3 miền núi; Thiết kế bài học tác phẩm văn chương ở nhà trường phổ thông lần lượt được xuất bản, như một mối duyên, gắn ông với lĩnh vực phương pháp dạy học Văn - lĩnh vực bao lâu nay vẫn đối diện với những nan đề, những câu chuyện phức tạp… còn hơn cả văn chương.

Tưởng rằng ông đã “mệt mỏi” với câu chuyện phương pháp dạy học Văn, thế mà đến khi về nghỉ hưu, ông lại mới “bắt đầu” bắt tay vào biên soạn bộ sách Thiết kế bài học Ngữ văn theo hướng tích hợp từ lớp 6 đến 12. Liên tục từ 2002 đến 2008, trong 7 năm ông đã biên soạn và cho xuất bản 7 cuốn sách. Trong đó, cuốn in số lượng ít cũng 5.000 bản, cuốn in số lượng nhiều thì lên đến 10.000 bản. Bộ sách còn đạt Giải thưởng Cuộc thi biên soạn sách tham khảo do Bộ Giáo dục & Đào tạo và Nhà xuất bản Giáo dục tổ chức. Một sức lao động quả là đáng nể, nhất là đối với một người… đã về nghỉ hưu.

Tôi nói với ông về chuyện Bộ Giáo dục & Đào tạo vừa ban hành Chương trình giáo dục phổ thông mới, trong đó, môn Ngữ văn có nhiều thay đổi. Ông hào hứng và khẳng khái: “Nếu như thấy chương trình mới phù hợp với hướng tiếp cận vấn đề của mình, tôi sẵn sàng tiếp tục biên soạn bộ sách thiết kế bài giảng tiếp theo”. Tôi không nhận thấy một chút e dè hay mệt mỏi nào trong câu nói ấy của một nhà giáo đã bước vào tuổi 80.

Có lẽ chỉ có niềm vui viết mới khiến người ta “trẻ khỏe” đến như vậy…

Thanh An