Điểm thi là vận mệnh tương lai?

VNTN - Thi cử luôn là thước đo “sự nghiệp” học hành, thu nạp tri thức của học sinh; là một kênh đánh giá kết quả giáo dục của thầy cô nói riêng, của quốc gia nói chung. Ngay từ thời lập quốc ngàn năm trước, cha ông ta đã coi trọng sự học và thi cử để tìm “hiền tài”, tạo nên “nguyên khí quốc gia” giúp dân giúp nước, tạo dựng một quốc gia phồn vinh, vững mạnh.

Ai cũng hiểu các kỳ thi thường gắn liền với thành công, cả ngắn hạn và về lâu dài của các thí sinh. Bởi vậy, không có gì đáng ngạc nhiên khi học sinh (và phụ huynh) lại dùng mọi cách để đảm bảo có kết quả tốt trong thi cử. Và ở mỗi khoa thi, từ xưa đến nay, các thủ khoa phần lớn là những thành viên ưu tú, về sau đều là những “công thần” của quốc gia. Minh chứng lịch sử rõ ràng nhất là những bia tiến sĩ ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám Hà Nội, như một di sản về thi cử và “hiền tài” của Việt Nam.

Thi cử vì mục tiêu tương lai, bên cạnh nghĩa tích cực thì cũng có những hạn chế nhất định, đó là gian lận thi cử. Nhỏ thì chỉ là copy bài của bạn, hay vài mánh khóe dùng “phao” trong khi thi. Lớn hơn thì có những cuộc gian lận mang tính tổ chức từ cố tình lộ bài thi đến cung cấp “phao” dưới mọi hình thức, kể cả sử dụng công nghệ cao. Nhưng “cao tay ấn” nhất có lẽ là gian lận điểm số, thay đổi kết quả thi vừa xảy ra ở một số Hội đồng thi trong nước như Hà Giang, Sơn La, Lào Cai, Hòa Bình, Bạc Liêu…, hiện đang trong giai đoạn điều tra, kết luận và xử lý. Nhưng điều đáng nói ở đây, phạm vi “gian lận” không còn là thí sinh, mà là người lớn!

Từ những ồn ào rúng động gian lận vừa qua, người ta có quyền hoài nghi, phải chăng người lớn đã mặc định điểm thi quyết định vận mệnh tương lai của cá nhân thí sinh (con em mình)? Hay đó còn là một biến tướng của việc “tham nhũng” chức quyền trong tương lai? Việc can thiệp vào điểm số, “cướp” đi cơ hội của những người có thực lực là cách dọn đường, trải thảm cho con em họ tiến thân?

Ở các quốc gia khác, việc gian lận trong thi cử cũng không phải hiếm. Việc gian lận hồ sơ đại học đang tràn lan trong giới học sinh Trung Quốc (cái nôi của các kỳ thi chuẩn hóa NAEP, SBAC, PARCC, ACT, SAT) có ước mơ du học Mỹ. Rồi hàng trăm người Ấn Độ vừa bị bắt vì liên quan tới một scandal gian lận quy mô lớn (nhiều người trong đó được cho là thân nhân của các em học sinh đang tham gia thi). Trước đó tại Anh, tháng 11/2017, ông David Fitzgerald, giáo viên môn Công nghệ Thông tin tại Học viện Greenacre ở thị trấn Chatham bị đình chỉ dạy học vĩnh viễn do sửa điểm GCSE (chứng chỉ giáo dục trung học phổ thông) của học sinh từ điểm U thành điểm A (trượt thành đỗ). Tháng 9/2017, Giám đốc nghệ thuật Đại học Winschester, và Mo Tanweer, giảng viên khoa Kinh tế tại Đại học Eton (Anh) khi làm giám khảo thuộc Cơ quan khảo thí Quốc tế Cambridge, Laurence Wolff đã rò rỉ đề thi cho học sinh, Tanweer bị sa thải,Wolf chủ động từ chức.

Guardian 2/2018 đưa tin hàng nghìn giáo viên Anh gian lận nhằm nâng điểm cho học sinh trong 4 năm từ 2012 - 2016, hơn 1.000 thí sinh bị hủy kết quả bài thi, 14 trường hợp khác bị đình chỉ thi, 581 giáo viên bị cảnh cáo, 113 người phải tham gia lại khóa đào tạo sư phạm, 83 người bị đình chỉ công việc. New York Times đưa tin tháng 4/2015, Tòa án hạt Fulton, bang Georgia, Mỹ, tuyên án kết tội 11/12 bị cáo liên quan vụ gian lận thi cử bê bối nhất lịch sử Mỹ, 178 giáo viên, có 38 hiệu trưởng, tham gia sửa bài cho thí sinh của kỳ thi Kiểm tra năng lực tham chiếu tiêu chuẩn CRCT. Mức án cao nhất lên đến 20 năm tù…

Chúng ta biết đến Phần Lan, quốc gia duy nhất trên thế giới đi ngược lại với việc thi cử. Đất nước Phần Lan là một trong những nền kinh tế sáng tạo nhất trên thế giới, là quốc gia duy nhất học sinh rời khỏi trường học cấp ba mà đã sẵn sàng sáng tạo. Họ học để sáng tạo thay vì học kiến thức sách vở; họ có quyền chọn lựa nhiều môn học mà mình yêu thích với thời gian trên lớp ngắn hơn, ít tập trung hơn và hầu như chẳng có kỳ thi nào cả. Phần Lan hiện được xếp hạng cao nhất trên thế giới về cải tiến, khởi nghiệp và sáng tạo (innovation, entrepreneurship, & creativity).

Việt Nam chưa thể có được sự đột phá về chuyện thi cử như Phần Lan, bởi mọi thứ của chúng ta đem so thì vô cùng khập khiễng. Song nhìn ra thế giới để cải tiến tư duy, rằng điểm thi không còn là một áp lực, là thứ mặc định quyết định vận mệnh tương lai của thí sinh. Bởi những trò gian lận thi cử, tác dụng ngược là gây nhiều hệ lụy tiêu cực trong giáo dục nhân cách đạo đức “hiền tài”, ảnh hưởng đến “nguyên khí quốc gia” tương lai.

Thái Văn