Tác phẩm “đi cùng năm tháng”

Tìm hiểu tác phẩm nghệ thuật

VNTN - Đầu thập niên 70, Đài Tiếng nói Việt Nam chính thức phát sóng ca khúc “Bác đang cùng chúng cháu hành quân” của nhạc sỹ Huy Thục. Âm hưởng hùng hồn, truyền cảm của bài hát nhanh chóng có sức lan tỏa mãnh liệt, tiếp thêm sức mạnh và niềm tin cho anh em chiến sĩ ngoài chiến trường. Cùng năm đó bức tranh cổ động “Bác vẫn cùng chúng cháu hành quân” của Nguyễn Thụ - Huy Oánh cũng ra đời. Thời điểm đó, những bức tường trong thành phố, những làng mạc và những vách núi Trường Sơn đều được vẽ bức tranh cổ động này. Đó là điểm tựa niềm tin để những đoàn quân giải phóng “chắc tay súng”.

Bức tranh gắn liền với lịch sử giải phóng dân tộc. Hình tượng Bác Hồ trong bộ quân phục dáng vẻ nghiêm nghị, hai tay chống nạnh, như đang dõi theo đoàn quân, mặt hướng về phía trước, mắt nhìn xa xăm. Theo quy luật chiều hướng chuyển động của nhân vật trong tranh, hướng từ bên trái sang bên phải là hướng tiến - đi, hướng ngược lại là trở lại - về. Phải chăng Bác đã bôn ba khắp năm châu, nay Bác trở về với đồng bào, cùng đồng bào đánh đuổi thực dân - đế quốc, giành lấy độc lập, tự do cho dân tộc. Nhóm tác giả Nguyễn Thụ - Huy Oánh dường như hiểu sâu sắc điều này nên đã để nguyên chiều hướng nhân vật như trong ảnh gốc (bức ảnh Bác chụp sau ngày toàn quốc kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi 1954). Thêm những nét chấm phá hậu cảnh là những đoàn quân trùng điệp đang tiến gần tới nơi Bác đứng.

Với ngôn ngữ đặc trưng của tranh cổ động là mảng lớn và nét viền…, trong tranh tác giả chỉ vẽ những mảng màu đơn giản và nét viền đen, nhưng cũng đủ gợi cho người xem thấy được sự uy nghi của đoàn quân, sự vĩ đại của người chỉ huy. Rất có thể khi ca khúc “Bác đang cùng chúng cháu hành quân” của Huy Thục vang xa, thôi thúc họa sỹ Nguyễn Thụ - Huy Oánh, hai ông đã nắm bắt được ý tưởng và đã nảy sinh hình tượng nghệ thuật cho tác phẩm của mình.

Bức tranh được đánh giá cao không chỉ về nội dung tư tưởng, mà còn được giới họa sỹ xem đây là tác phẩm ấn tượng, sống mãi trong lòng dân. Năm 2013, tại Bảo tàng Anh quốc, tác phẩm được trưng bày trong Triển lãm tranh cổ động châu Á (Asian Propaganda: The Art of Influence).

Hiện nay có rất nhiều tranh “giả cầy” “Bác đang cùng chúng cháu hành quân” ngây ngô, chắp vá bán ở các cửa hàng lưu niệm với đủ các chất liệu. Nhất là vào dịp 22/12 hằng năm, dòng tranh này rất “hot”. Ở các đơn vị bộ đội, đa số phòng khách thường thấy treo trang trọng bức tranh này nhưng là khuyết danh. Hình ảnh nhân vật méo mó, ngây ngô, buồn rầu, sai tỷ lệ…, người chép tranh không hiểu hết ý tưởng ban đầu nên thể hiện sai lệch. Thế mới nói, từ ý tưởng đến thể hiện là một khoảng cách xa vời, không thể chắp vá ý này với hình thức thể hiện khác được.

Gia Bảy