Trách nhiệm với “thích” và “chia sẻ”

VNTN - Cả tuần qua, clip ghi lại cảnh một cô gái đến trường tưới nửa lít xăng xung quanh phòng y tế rồi châm lửa đốt, được lan truyền với tốc độ chóng mặt trên mạng xã hội. Sự việc xảy ra ở một trường cấp 2 thuộc xã Ninh An (thị xã Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa), cô gái mới 13 tuổi và đã nghỉ học. Điều đáng nói là hành động này diễn ra sau khi cô gái đăng một bức ảnh lên trang facebook cá nhân kèm theo lời “thách thức”, nếu nhận được đủ 1.000 like (thích) sẽ châm lửa đốt trường.

Sự việc trên khiến người ta nhớ tới hình ảnh nam thanh niên ở thành phố Hồ Chí Minh thực hiện lời hứa đổ phân lên đầu nếu ảnh được 30 ngàn like và 20 ngàn lượt chia sẻ cách đây ít lâu. Sau 20 giờ đăng status với 33 ngàn like và hơn 6 ngàn lượt chia sẻ, chàng trai đã bốc toàn bộ phân và nước bồn cầu bôi lên đầu để chứng minh… “nói là làm”. Tiếp đó anh này còn “tung chiêu” sẽ không mặc quần áo, uống nước tiểu và phân đi bộ hết phố nếu ảnh đủ 60 nghìn like. Rồi những ngày cuối tháng 9 vừa qua, cư dân mạng lại được phen ồn ào với clip một nam thanh niên tự tẩm xăng châm lửa đốt và nhảy xuống nước, cũng với lời “thách đố”, đại ý nếu bức ảnh đạt đủ 40.000 like thì sẽ đổ xăng để tự thiêu rồi nhảy cầu…

Thích và chia sẻ trên các trang mạng xã hội

Điều đáng bàn là, với những “ý tưởng” điên rồ, kinh dị ấy, số lượt like rất nhanh chóng vượt mức cần thiết, kèm theo đó là những comment (bình luận) cổ súy, ép buộc, thậm chí là đe dọa “khổ chủ” từ phía cộng đồng mạng xã hội. Nhiều người đã “sốc” thực sự khi xem clip cô gái đổ xăng đốt trường trước sự hò reo, cổ vũ của bạn bè; rồi cảnh người ta hiếu kỳ, tập trung xem màn tự thiêu nhảy cầu của nam thanh niên nọ, gây ùn tắc và ảnh hưởng trật tự giao thông; sốc bởi chính cá nhân đó còn nhờ người quay lại clip để chứng minh đã “nói là làm”. Có ý kiến bức xúc cho rằng, chính những cư dân mạng là động lực thúc đẩy sự việc xảy ra. Đáng ra nên khuyên can thì họ lại chia sẻ, ấn like một cách thích thú. Đáng lẽ nên báo công an để xử lý thì vì sự hiếu kỳ vô cảm, họ lại hào hứng tụ tập chờ đợi để được nhìn thấy người khác lâm vào tình huống nguy hiểm!

Đến lúc này, phải nghiêm túc nhìn nhận phản ứng của cộng đồng mạng - những người ấn nút like (thích) và share (chia sẻ) trên mạng xã hội. Chúng ta nghĩ rằng các cá nhân đưa ra lời thách thức chỉ nhằm câu like để nổi tiếng chứ không không dám làm liều. Chính sự thờ ơ, vô tâm ấy đã gây hậu quả khôn lường.

Thích làm những việc khác người - trên thực tế là trào lưu sống ảo của một bộ phận giới trẻ. Họ coi hàng ngàn lượt like, hàng triệu người follow (theo) chính là thước đo giá trị bản thân. Nghiên cứu của các chuyên gia tâm lý cho thấy việc có những hành động “khác người” là dấu hiệu đầu tiên thể hiện sự bất ổn về tâm lý, hay nặng hơn là rối loạn hành vi (có những hành vi bất thường chống lại nguyên tắc chung, trái với luân thường đạo lý chung trong xã hội). Khi một người nhận được nhiều lượt like, comment trên Facebook, não của họ tăng cường tiết dopamine mang lại cảm giác hưng phấn và lệ thuộc. Đây được xem là một hóa chất hạnh phúc xuất phát từ đỉnh thân não, một trong các vùng nguyên sơ nhất của não. Cơ chế này xảy ra tương tự khi ăn một mẩu chocolate, làm tình, nghe một khúc nhạc, thắng một trò chơi, uống rượu, hít heroin...

Ở khía cạnh luật pháp, theo luật sư Lê Nguyễn Quỳnh Thy (Đoàn Luật sư TP HCM), thì mạng xã hội mang tính chất mở, mọi người đều có quyền tự do ngôn luận, có thể viết những gì họ thích nếu không xuyên tạc chế độ, không tung tin xúc phạm nhân phẩm, tin đồn thất thiệt gây nhiễu loạn thông tin, ảnh hưởng đến an ninh xã hội hoặc tạo tâm lý bất an. Tuy nhiên, nếu đưa thách đố trên mạng, làm những hành vi ảnh hưởng đến sức khỏe, tài sản của người khác thì sẽ bị xử lý hình sự, tùy tính chất, mức độ. Bên cạnh đó, nếu cá nhân nào có hành vi đe dọa để ép buộc những người câu “like” thực hiện hành vi cũng bị xem xét truy cứu trách nhiệm hình sự.

Vì những lượt like, đã có nhiều bài học nhãn tiền, một cô gái hứa sẽ ăn bắp bằng máy khoan, hậu quả là cả mái tóc bị cuốn vào máy, suýt bay cả da đầu; rồi vụ cô người mẫu nọ vì chụp ảnh khỏa thân mà bị lạm dụng trên các trang web sex nước ngoài; cô gái uống nước mắm phải chịu đựng cơn ói mửa suốt hơn ba ngày… Chính vì thế, việc chúng ta thích và chia sẻ có trách nhiệm, âu cũng là việc làm đầy tính nhân văn!

Thái Văn