Tìm kiếm, quy tập và xác định hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin: Quy trình khoa học, chặt chẽ

VNTN - Thực hiện Quyết định số 1237/QĐ-TTg, ngày 27/7/2013 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ từ nay đến năm 2020 và những năm tiếp theo, thời gian qua Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh - cơ quan thường trực của Ban Chỉ đạo 515 tỉnh Thái Nguyên đã phối hợp triển khai công tác này đến các đơn vị và đạt hiệu quả thiết thực.

Chiến tranh đã lùi xa nhiều thập kỷ. Những liệt sĩ (LS) hy sinh chưa tìm và xác định được hài cốt trên địa bàn Thái Nguyên phần lớn là trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp. Do công tác lưu trữ hồ sơ hạn chế, nhân chứng ít ỏi, đa số họ đều tuổi cao, trí nhớ giảm, nhiều người đã mất; thêm vào đó yếu tố địa hình nhiều nơi bị cải tạo, thay đổi,… khiến cho việc cung cấp thông tin về LS, mộ LS, xác định các vị trí để lập bản đồ tìm kiếm, quy tập hài cốt LS trên địa bàn gặp nhiều khó khăn.

Ban Chỉ đạo 515 tỉnh Thái Nguyên tiến hành quy tập phần mộ 14 hài cốt liệt sĩ tại phường Hương Sơn, TP. Thái Nguyên.

Là cơ quan thường trực của Ban Chỉ đạo 515 tỉnh, Bộ Chỉ huy Quân sự (CHQS) tỉnh khi triển khai thực hiện Đề án đặc biệt chú trọng công tác tuyên truyền, vận động các cơ quan, đơn vị và nhân dân cùng tra cứu, cung cấp, thu thập, xác minh thông tin về LS, hài cốt LS, thân nhân LS, mộ LS còn thiếu thông tin trong các nghĩa trang LS… Cụ thể, từ tháng 5/2018, đơn vị đã tham mưu cho Ban Chỉ đạo tỉnh tổ chức các lớp tập huấn, hướng dẫn lập bản đồ tìm kiếm, quy tập hài cốt LS. Yêu cầu các cơ quan, đơn vị địa phương phát phiếu cung cấp thông tin về LS hy sinh và mộ LS, nơi an táng ban đầu trong và ngoài địa bàn đến từng hộ gia đình để thu thập thông tin. Đã có 15 lớp tập huấn cho gần 4.450 người tại các đơn vị địa phương các cấp, là lãnh đạo UBND huyện, Phòng LĐTB&XH, Ban Chỉ huy quân sự huyện, cán bộ UBND xã, Chỉ huy trưởng Ban CHQS xã, cán bộ cấp thôn xóm. Bộ CHQS tỉnh cũng đã tiếp nhận danh sách liệt sĩ hy sinh, an táng ban đầu trên địa bàn tỉnh do Cục Chính sách, các cơ quan, đơn vị, địa phương khác chuyển đến và nhân dân cung cấp; cơ bản xác định, hoàn thiện hồ sơ, danh sách LS và tiến hành phân tách, chuyển giao theo từng địa bàn nơi hy sinh, nơi an táng ban đầu.

Tính đến nay, Bộ CHQS tỉnh đã thực hiện xong công tác lập bản đồ tìm kiếm, quy tập hài cốt LS ở 3 cấp (xã, huyện, tỉnh); vẽ sơ đồ mộ chí các mộ LS do gia đình quản lý, chụp ảnh, định vị tọa độ 77 nghĩa trang LS của địa phương. Đến nay, Cơ quan Thường trực Ban Chỉ đạo 515 tỉnh đã tiếp nhận danh sách liệt sĩ hy sinh, an táng ban đầu trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên do Cục Chính sách và các cơ quan, đơn vị, địa phương khác chuyển đến và nhân dân cung cấp, bước đầu xác định là 1.583 (đã quy tập là 879; chưa tìm kiếm quy tập (do nhân dân cung cấp) 82; chưa xác định được đã quy tập hay chưa quy tập là 622). Đơn vị đã chỉ đạo các huyện, thành phố, thị xã, đề nghị cơ quan quân sự các địa phương (theo quê quán các LS) phối hợp với ban ngành liên quan, cùng thân nhân gia đình liệt sĩ rà soát, bổ sung thông tin hồ sơ danh sách liệt sĩ (thông tin phần mộ đã được quy tập hoặc chưa quy tập; được cấp Bằng Tổ quốc ghi công hay chưa…).

Đối với việc tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ, xác định hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin, từ 2013 đến nay, nhân dân đã cung cấp thông tin được 129 mộ LS. Trong số 129 mộ được khảo sát, xác minh đã tìm kiếm, quy tập được 47 mộ (riêng trong 2 năm 2018 - 2019 đã tìm kiếm, quy tập được 38 mộ), còn lại 74 mộ chưa tìm kiếm, 8 mộ đã tìm kiếm nhưng chưa có kết quả.

Có thể nói, công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt LS và xác định hài cốt LS còn thiếu thông tin được Bộ CHQS tỉnh phối hợp triển khai theo một quy trình khoa học và chặt chẽ. Căn cứ vào nội dung phiếu thông tin mà nhân dân cung cấp, Ban Chính sách Bộ CHQS tỉnh sẽ tổng hợp để cơ quan tham mưu lên Ban Chỉ đạo tỉnh tiến hành khảo sát, xác minh, lấy lời khai của nhân chứng. Có được thông tin cơ bản chắc chắn, sẽ làm công văn gửi các cấp ủy, chính quyền địa phương và các địa phương khu vực giáp ranh (nếu cần thiết) đề nghị xác minh, bổ sung thông tin. Nhận được sự đồng thuận từ cơ sở thì tiến hành tổ chức hội thảo, kết luận thông tin, báo cáo xin sự chỉ đạo của Quân khu, được nhất trí thì mới bắt đầu tìm kiếm, quy tập.

Chia sẻ về những khó khăn, bất cập trong quá trình thực hiện, thiếu tá Dương Sỹ Hào, Trưởng Ban Chính sách Bộ CHQS tỉnh cho biết: Các mộ LS chưa xác định được đã quy tập hay chưa quy tập phần lớn là từ thời chống Pháp, thời gian đã quá lâu nên rất khó tìm thân nhân và thông tin LS; nhân chứng hiện nay còn rất ít; địa hình thì nhiều nơi đã có sự thay đổi; mặt khác hồ sơ danh sách liệt sĩ là cán bộ, dân chính đảng, TNXP, dân công hỏa tuyến, lực lượng vũ trang do các cơ quan, ban ngành của UBND tỉnh, huyện, xã quản lý, khi hy sinh, an táng trong và ngoài địa bàn hầu như không còn lưu trữ được, nên rất khó xác định hoặc xác định chưa đầy đủ thông tin. Công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ luôn nhận được sự ủng hộ, tạo điều kiện của nhân dân, chính quyền các địa phương, song cũng không tránh khỏi những tình huống phát sinh khiến quy trình thực hiện mất nhiều thời gian hơn. Thiếu tá Dương Sỹ Hào kể: Tháng 6/2019, từ phiếu thông tin người dân cung cấp cho biết ở các xóm Đồng Mây, Đồng Luông (xã Tân Long, huyện Đồng Hỷ) có mộ LS. Khi Ban Chỉ đạo 515 tỉnh tổ chức hội thảo, kết luận thông tin về mộ, làm cơ sở để tìm kiếm, quy tập, thì đã có một số ý kiến trái chiều vì họ chưa chắc đó là mộ liệt sĩ, bởi khu vực đó trước đây có một trại tù. Qua một số thông tin cơ bản được nhân chứng cung cấp, chúng tôi phải lần tìm nhờ giải mã, lấy số liệu về đơn vị, danh sách bộ đội và LS (do Cục Chính sách/Tổng cục Chính trị cung cấp, sau khi phân tách thì số liệt sĩ do nhân dân cung cấp đã trùng khớp với số liệu trên cung cấp), lúc này chính quyền và nhân dân mới ủng hộ, giúp quy tập được 11 hài cốt LS. Rồi mới đây nhất (tháng 1/2020), một nhân chứng trước đây là công nhân của Xưởng L1/Cục Quân giới cho biết tại khu vực xóm Kẹm, xã La Bằng, huyện Đại Từ có mộ của Công nhân thuộc Xưởng L1/Cục Quân giới hy sinh trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp. Xưởng L1/Cục Quân giới trước đây thuộc Tổng cục Kỹ thuật, nay bàn giao cho Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng, chúng tôi phải gửi công văn xuống đó xin cung cấp thông tin về Xưởng L1/Cục Quân giới và danh sách công nhân hy sinh. Tuy đơn vị không quản lý được danh sách, nhưng lần theo lịch sử quân giới cũng đã chứng minh được thời gian Xưởng đóng quân ở đó và có nhiều người hy sinh. Nơi chôn cất xưa là ruộng hoang, nay dân trồng chè lên rồi. Cơ quan đang tiến hành các bước theo quy trình, khi có đủ cơ sở sẽ báo cáo, tổ chức hội thảo kết luận thông tin và xin ý kiến chỉ đạo của trên tổ chức tìm kiếm, quy tập theo quy định.

Quy trình khoa học và chặt chẽ, song đòi hỏi cần nhiều thời gian và công sức. Theo lời đại tá Ngô Hồng Thái, Chính ủy Bộ CHQS tỉnh, Phó Trưởng Ban Chỉ đạo 515 tỉnh Thái Nguyên thì đây là một hoạt động mang ý nghĩa xã hội sâu sắc, thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn của dân tộc ta. Thời gian tới cơ quan thường trực Bộ CHQS tỉnh sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các ban ngành trong việc chuẩn hóa thông tin, quản lý, lưu trữ hồ sơ, tài liệu về LS trên địa bàn; tăng cường rà soát, thu thập xác minh thông tin, lập bản đồ tìm kiếm và quy tập, góp phần tri ân công lao to lớn của các anh hùng liệt sĩ đã chiến đấu, hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc.

KIM VIỆT