Tháo gỡ bài toán thiếu nhân lực trẻ có trình độ trong kinh tế tập thể

Những năm qua, chính sách hỗ trợ thu hút nguồn nhân lực trẻ chất lượng cao về làm tại các hợp tác xã (HTX) đã mang lại những kết quả tích cực, tuy nhiên, hiện tại, chính sách này đang bị tạm dừng. Nghị quyết Quy định mức hỗ trợ đưa lao động trẻ về làm việc tại tổ chức kinh tế tập thể (KTTT) trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên vừa được HĐND tỉnh khóa XIV thông qua tại Kỳ họp thứ 13 vừa qua là rất thiết thực để góp phần hỗ trợ các HTX trên địa bàn tháo gỡ bài toán về nguồn lao động trẻ có trình độ cao…

Chính sách thiết thực

Những năm qua, cả nước nói chung và tỉnh Thái Nguyên nói riêng đã có nhiều chính sách hỗ trợ mô hình KTTT trong đó nòng cốt là các HTX.

Ngày 15/12/2014, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 2261/QĐ-TTg về việc phê duyệt Chương trình hỗ trợ phát triển HTX giai đoạn 2015 - 2020, trong đó có nội dung “Nghiên cứu thí điểm mô hình đưa cán bộ trẻ tốt nghiệp cao đẳng, đại học làm việc ở HTX có thời hạn để tạo nguồn cán bộ lãnh đạo, quản lý”. Nội dung này đã được tỉnh triển khai thực hiện tại Đề án phát triển KTTT tỉnh giai đoạn 2017- 2020; HĐND tỉnh thông qua Đề án tại Nghị quyết số 07/2017/NQ-HĐND ngày 21/7/2017. Sau đó, tại kỳ họp tổng kết nhiệm kỳ 2016 - 2021, HĐND tỉnh khóa XIII tiếp tục thông qua Đề án phát triển KTTT Thái Nguyên giai đoạn 2021 – 2025 (Đề án).

Một trong những nội dung thiết thực của Đề án là chính sách hỗ trợ thu hút nguồn nhân lực trẻ chất lượng cao. Cán bộ được thu hút về làm việc phải đảm bảo các điều kiện, như: Tốt nghiệp Cao đẳng trở lên, trình độ chuyên môn phù hợp với ngành nghề kinh doanh của HTX, tuổi đời không quá 40, sức khỏe tốt, cam kết làm việc lâu dài cho HTX. Mức hỗ trợ theo mức lương tối thiểu vùng, trung bình khoảng 3 triệu đồng/người/tháng...

Theo ông Nguyễn Văn Dũng, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh: Ngay sau khi Đề án và chính sách được ban hành, Liên minh HTX tỉnh đã phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan đề xuất, thẩm định hiệu quả hoạt động của các HTX cũng như bằng cấp, năng lực của người được thu hút để hỗ trợ theo đúng tiêu chí và nhu cầu của các HTX.

HTX Dịch vụ sản xuất nông, lâm nghiệp Liên Sơn (xã Sơn Cẩm, TP. Thái Nguyên) là một trong những HTX lâu năm của Thái Nguyên với 50 năm hoạt động và đã được hưởng chính sách này. Ông Lê Văn Sinh, Chủ tịch Hội đồng quản trị, Giám đốc cho biết: HTX hiện có trên 1.200 thành viên, hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực cung cấp các dịch vụ sản xuất nông nghiệp và tín dụng nội bộ. Kế toán của chúng tôi là thành viên cao tuổi và chỉ tốt nghiệp THCS. Trước yêu cầu từ thực tiễn, HTX đã phải tuyển thêm kế toán có trình độ cao đẳng, đại học. Tuy nhiên, do còn khó khăn nên mức lương HTX chi trả cho kế toán không cao, nên phải nhiều lần tuyển kế toán mới. Từ năm 2019 HTX được hưởng chính sách thu hút nhân lực, được tỉnh hỗ trợ chi phí trả lương cho kế toán với tổng kinh phí gần gần 151 triệu đồng. Nhờ đó, HTX có thêm một khoản để tái đầu tư, mở rộng thêm quy mô sản xuất.

Chị Diệp Thị Giang, kế toán viên của HTX theo diện thu hút nhân lực trẻ năng lực cao chia sẻ: Ngoài thu nhập do HTX chi trả, tôi được hỗ trợ thêm khoản tiền từ chính sách của tỉnh nên tôi có thể đảm bảo cuộc sống và yên tâm công tác. Thấy HTX làm việc ngày càng hiệu quả nên tôi đã gắn bó với HTX từ đó đến nay.

HTX Miến Việt Cường được thành lập từ năm 2007, đến nay đã trở thành một trong những HTX tiêu biểu của tỉnh với nhiều đổi mới trong phương thức sản xuất. Từ 7 thành viên ban đầu, đến nay HTX đã phát triển lên 300 thành viên với hơn 30 lao động lao động trực tiếp tại xưởng. Anh Nguyễn Văn Ba, Giám đốc HTX cho biết: “Đi cùng với sự phát triển nhanh chóng của HTX cũng kèm với sự lo lắng của chúng tôi về chất lượng nguồn nhân lực do đội ngũ quản lí chủ yếu đi lên từ bà con nông dân. Việc tiếp cận những công nghệ số, công nghệ thông tin còn nhiều hạn chế. HTX đã đăng kí và thu hút được 1 kế toán qua đó từng bước giải được bài toán minh bạch hóa trong công tác quản lí, điều hành”.

Tính đến hết năm 2022, toàn tỉnh Thái Nguyên có 38 HTX và tổ chức KTTT được hỗ trợ chi trả tiền lương cho 40 lao động trẻ (gồm 38 người trình độ đại học, 2 người trình độ cao đẳng) với tổng kinh phí 4,89 tỷ đồng. Chính sách đã góp phần kịp thời động viên tạo điều kiện để các đơn vị từng bước nâng cao chất lượng nguồn nhân lực tham gia quản lí, sản xuất và giảm chi phí trong hoạt động sản xuất, kinh doanh. Đồng thời, giúp cho người lao động làm việc tại đây yên tâm làm việc, đóng góp vào sự phát triển của đơn vị. Điều này thể hiện qua các chỉ số đánh giá năm 2022 đều tăng đáng kể so với năm 2018. Cụ thể như: Số lượng thành viên của các HTX được hỗ trợ tăng 14,11%; số lượng lao động tăng 25,82%; vốn hoạt động bình quân tăng 17,12%; giá trị tài sản bình quân tăng 60,95%; doanh thu bình quân tăng 21,87%; lợi nhuận bình quân tăng 13,05%; thu nhập người lao động tăng 35,26%.

Tiếp tục tháo gỡ bài toán nhân lực trẻ cho HTX

Điều đáng tiếc là chính sách hỗ trợ của tỉnh về hỗ trợ nguồn nhân lực có trình độ làm việc tại các HTX đang bước đầu mang lại những hiệu quả tích cực thì lại bị tạm dừng trong giai đoạn 2021 - 2022 nên chưa triển khai hỗ trợ mới cho các HTX. Nguyên nhân là cuối năm 2021, Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 124/2021/TT-BTC về việc hướng dẫn cơ chế tài chính, quản lý, sử dụng kinh phí Chương trình hỗ trợ phát triển KTTT, HTX giai đoạn 2021 - 2025, có quy định: “Mức chi cụ thể phải được Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định phù hợp với khả năng cân đối của địa phương”.

Toàn tỉnh Thái Nguyên hiện nay có 695 HTX. Sau khi triển khai, chính sách mới chỉ tiếp cận và hỗ trợ được cho 40 lao động, đây là một con số còn khiêm tốn. Theo thống kê sơ bộ, có khoảng 49% HTX hoạt động không hiệu quả, dưới mức khá. Số cán bộ quản lý HTX có 2.167 người trong đó có trình độ cao đẳng trở lên là 357 người, chiếm 16,47%; sơ cấp và trung cấp là 853 người, chiếm 39,92%, còn lại là chưa qua đào tạo.

Thực tế, vẫn còn rất nhiều HTX còn gặp khó khăn về năng lực quản lý trong việc tổ chức quản lý điều hành các hoạt động sản xuất kinh doanh, vẫn đang “đau đầu” với bài toán thu hút và giữ chân lao động trẻ có năng lực.

Nguyên nhân là do lực lượng lao động trẻ có trình độ cao không có nhu cầu vào làm việc và gắn bó lâu dài tại các HTX do chế độ tiền lương thấp, các chế độ chính sách chưa thật sự đảm bảo. Một nguyên nhân nữa khiến các HTX khó thu hút nguồn nhân lực trẻ về làm việc là do ở một số địa phương, hay ngay tại HTX không đáp ứng ngành nghề mà người lao động được đào tạo. Nhiều sinh viên sau khi tốt nghiệp thường phải tìm kiếm cơ hội ở các thành phần kinh tế khác. Thêm vào đó, sự phát triển nhanh chóng của các khu, cụm công nghiệp, nhà máy với mức thu nhập khá, ổn định đã thu hút mất nhiều lực lượng lao động trẻ.

Với ngành nghề kinh doanh đa dạng, doanh thu trung bình đạt khoảng 1,5 tỷ đồng mỗi tháng, vậy nhưng, từ khi thành lập vào năm 2019 đến nay, HTX Nông nghiệp xây dựng Đông Bắc, ở xã Tân Linh (Đại Từ) vẫn đang loay hoay tìm một kế toán phù hợp.

Anh Nguyễn Văn Quảng, Giám đốc HTX, chia sẻ: Để khắc phục, chúng tôi đang thuê 2 nhân viên hợp đồng thời vụ làm kế toán kho, xử lý các nội dung về thuế, theo dõi công nợ. Song, đây cũng chỉ là giải pháp tạm thời, bởi nhiều khi rất khó trao đổi, xử lý công việc khi nhân viên không có mặt tại HTX.

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường cạnh tranh khốc liệt, thương mại điện tử đang từng bước chiếm ưu thế thì các HTX ngoài việc nâng cao chất lượng sản phẩm còn phải năng động trong khâu tìm kiếm thị trường, tiếp cận khách hàng, thương mại điện tử… Để làm tốt việc này, đòi hỏi nhân lực phải có trình độ, khả năng tiếp nhận khoa học, công nghệ. Tuy nhiên, nhiều HTX đều đang có nhân lực ở độ tuổi khá cao, những người tham gia quản lý có chuyên môn từ Cao đẳng trở lên chỉ chiếm vỏn vẹn trên 7%...

HTX Nông nghiệp Quang Hà (Phú Bình) hiện có 25 thành viên và người lao động, cùng trên 100 hộ dân liên kết. Anh Dương Đình Quang, Giám đốc bộc bạch: Chúng tôi đang cần tuyển thêm nhân viên làm thị trường, xúc tiến thương mại. Với vị trí này, mức lương thường dao động từ 10 đến 12 triệu đồng/người/tháng, cũng là một bài toán đối với chúng tôi. Do vậy, HTX mong muốn được hỗ trợ để có thêm điều kiện tuyển dụng.

Trước thực trạng trên, tại kỳ họp lần thứ 13, HĐND tỉnh khóa XIV đã thông qua Nghị quyết quy định mức chi hỗ trợ đưa lao động trẻ về làm việc tại tổ chức kinh tế tập thể trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. Điều này là rất thiết thực để góp phần tháo gỡ khó khăn cho các HTX.

Nghị quyết quy định cụ thể mức chi, thời gian được hưởng hỗ trợ và số lượng lao động trẻ mà trước đó Đề án chưa có. Cụ thể: đối tượng được hỗ trợ kinh phí là các lao động trẻ có độ tuổi không quá 35 đối với nữ và 40 đối với nam; có cam kết công tác tối thiểu 03 năm tại tổ chức kinh tế tập thể; có trình độ tốt nghiệp từ cao đẳng trở lên; có chuyên môn phù hợp với phương án sản xuất, kinh doanh của tổ chức kinh tế tập thể có nhu cầu sử dụng (ưu tiên cán bộ kỹ thuật, kế toán có kinh nghiệm về kinh tế tập thể); là con em thành viên tổ chức kinh tế tập thể; được tổ chức kinh tế tập thể gửi hoặc cử đi đào tạo tại các cơ sở đào tạo; người có nhiều bằng đại học, sau đại học.

Mức hỗ trợ hàng tháng bằng 1,5 lần mức lương tối thiểu vùng (căn cứ theo vùng tổ chức kinh tế tập thể đặt trụ sở chính); tối đa 03 năm/người, tối đa 02 người/tổ chức kinh tế tập thể/năm. Nguồn kinh phí thực hiện hỗ trợ được bố trí từ nguồn ngân sách tỉnh được giao trong dự toán ngân sách hằng năm. Tổ chức kinh tế tập thể được thực hiện Chương trình hỗ trợ phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã giai đoạn 2021 - 2025 bao gồm: Hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã hoạt động trên địa bàn tỉnh, được đăng ký thành lập hợp pháp theo quy định của pháp luật.

Sau khi Nghị quyết được thông qua, chính sách hỗ trợ thu hút nguồn nhân lực trẻ chất lượng cao sẽ tiếp tục được triển khai. Với những điều chỉnh cụ thể, nhất định việc triển khai sẽ diễn ra đồng bộ, sâu rộng và hiệu quả hơn.

Bà Vũ Thị Thu Hương, Phó Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh cho biết: Sự hỗ trợ của tỉnh với nguồn nhân lực trẻ làm việc của HTX chưa phải là nhiều. Nhưng nó chắc chắn là động lực để khuyến khích cán bộ trẻ, lao động trẻ về làm việc tại HTX để từ đó họ thấy được vai trò, hoạt động của HTX là rất hiệu quả. Mong khi Nghị quyết đưa vào thực tiễn hỗ trợ cho khu vực kinh tế tập thể HTX ngày càng phát triển.

Và thiết nghĩ, ngoài những động thái hỗ trợ tích cực của tỉnh thì các HTX cũng cần chủ động tạo dựng môi trường làm việc tốt mới có thể thu hút và giữ chân các trí thức trẻ lâu dài. Từ đó, hướng tới phát triển bền vững, trở thành trụ cột của nền kinh tế địa phương.