Thần Cupid “ẩn” là bí ẩn mới nhất của Vermeer

Danh họa bí ẩn Johannes Vermeer (1632 - 1675) là một họa sĩ Baroque người Hà Lan từ “Thời kỳ vàng son của Hội họa Hà Lan”. Ông đã vô danh trong suốt cuộc đời của mình; nhưng vào thế kỷ 19, tác phẩm nghệ thuật của ông đã được đưa ra ánh sáng, và hiện ông được coi là một trong những người có đóng góp lớn nhất cho hội họa Baroque - tập trung vào các bức chân dung đơn giản và các cảnh gia đình. Tranh ông được ngưỡng mộ vì khả năng chiếu sáng các vật dụng hàng ngày với phẩm giá và ánh sáng tuyệt vời.

Trong khoảng ba thế kỷ, cô gái đọc một bức thư trong sự đơn độc thiếu ánh sáng của một bức tranh bởi Johannes Vermeer không cho thấy nội dung thông điệp là gì, cho đến khi các nhà phục chế làm lộ ra nguyên bản của nó - một bức tranh sống động ý nghĩa hoàn toàn mới: tình yêu.

Đối diện với một khung cửa sổ đang mở, dáng người của cô ấy nhẹ nhàng cong lên khi lướt qua tờ giấy bạc trên tay, cơ thể cô ấy tựa nhẹ vào bức tường trống sau lưng. Nhưng vào giữa tháng 9 vừa qua, Gemäldegalerie Alte Meister ở Dresden, Đức, nơi cô đã ở trong phần lớn cuộc đời dài của mình, cuối cùng đã tiết lộ một bí mật đầy mê hoặc, ẩn giấu từ lâu bên dưới lớp sơn.

Trước buổi trình diễn sắp tới về họa sĩ nổi tiếng người Hà Lan, bảo tàng đã công bố hình ảnh bức “Cô gái đọc thư trước cửa sổ mở” đã được thay đổi mạnh mẽ, mà họa sĩ người Hà Lan đã vẽ trong khoảng thời gian từ năm 1657 đến năm 1659. Bức tranh đang trùng tu và bức tường trống hiện ra một bức tranh hoành tráng của thần Cupid, được phát hiện vào năm 1979, và bây giờ lần đầu tiên nó được tiết lộ.

“Cô gái đọc thư trước cửa sổ mở” ở dạng nguyên bản khi được khôi phục (trái) và trước khi được trùng tu (phải)

Sự ra mắt của thần Cupid, vị thần tình yêu của người La Mã, người thường được tượng trưng là một chàng trai có cánh, mang đến cho lá thư của cô gái những ý nghĩa mới về tình cảm, khao khát. Bức tranh được trưng bày tại Gemäldegalerie từ ngày 10 tháng 9 năm 2021 đến ngày 2 tháng 1 năm 2022, cùng với các tác phẩm lớn khác của Vermeer và 50 bức tranh của các đồng nghiệp người Hà Lan của ông.

Khi thần Cupid ẩn giấu lần đầu tiên được tìm thấy cách đây hơn 4 thập kỷ qua việc chụp X-quang, người ta tin rằng nghệ sĩ sinh ra ở Delft đã tự mình vẽ lên nó. Theo Stephan Koja, nhà sử học nghệ thuật kiêm giám đốc Gemäldegalerie Alte Meister, việc chụp X-quang các tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng khác thường cho thấy những bản nháp ban đầu và Vermeer được biết đến là người đã chỉnh sửa lại các tác phẩm của mình, tin rằng sự hài hòa trong các bức tranh của ông phản ánh sự hòa hợp của Chúa.

“Thông thường khi nghĩ rằng Vermeer đã tô quá màu phần này trong bố cục của mình vì anh ấy đã làm điều này vài lần”, Koja đã từng nói trong một cuộc phỏng vấn. “Ông ấy thực sự là một người cầu toàn khi cố gắng có được bố cục cân chỉnh nhất và thuyết phục nhất.”

Nhưng khi các nhà bảo quản bắt đầu làm sạch bức tranh vào năm 2017, họ đã tìm thấy bằng chứng cho thấy điều ngược lại. Vecni trên đoạn tường trống phía sau cô gái trẻ là một màu khác, và độ đặc của sơn cũng khác, Koja nói. Khi các nhà nghiên cứu điều tra các mẫu trong phòng thí nghiệm khảo cổ học, họ tìm thấy bụi bẩn ẩn giữa các lớp sơn, báo hiệu rằng có người khác đã thêm sơn quá nhiều sau đó.

Koja cho biết: “Chúng tôi nhận ra rằng bụi bẩn có nghĩa là bức tranh đã hoàn thành; nó được phơi sáng dưới ánh sáng và trong hoàn cảnh của một căn phòng trong vài thập kỷ”. Giờ đây, nhóm nghiên cứu tin rằng nó đã được sơn vào khoảng đầu thế kỷ 18. Nhưng ai đã làm điều đó, vẫn chỉ là phỏng đoán.

Không phải là bí ẩn duy nhất

Thần Cupid ẩn giấu khác xa với bí ẩn duy nhất về cuộc đời của nghệ sĩ Baroque. Họa sĩ, chỉ có khoảng hơn 30 bức tranh được cho là còn tồn tại cho đến ngày nay. Tranh của ông nổi tiếng với những cảnh nội thất tinh tế với những nhân vật đơn độc ngập trong ánh sáng cửa sổ, gợi ý về những câu chuyện có ý mơ hồ.

Danh tính các đối tượng của Vermeer cũng là một bí ẩn, bao gồm cả người phụ nữ trong tác phẩm nổi tiếng nhất của ông, “Cô gái với bông tai ngọc trai”. Các nhà sử học nghệ thuật vẫn đang tranh luận về các kỹ thuật mà ông sử dụng để tạo ra ảo ảnh quang học của mình, đặc biệt là câu hỏi liệu ông có sử dụng “camera obscura” - một căn phòng tối có lỗ kim chiếu hình ảnh - để tạo ra độ sâu trường ảnh của mình hay không. Người ta thậm chí còn không biết Vermeer đã học vẽ ở đâu hay học từ ai - một người có dòng dõi thường được ghi chép đầy đủ về các bậc thầy trong lịch sử nghệ thuật.

Ai đã vẽ lên thần Cupid trong “Cô gái đọc thư bên cửa sổ mở”, hoặc tại sao họ lại vẽ, có thể không bao giờ được giải quyết. Bức tranh đến từ một bộ sưu tập của Pháp vào đầu thế kỷ 18, khi Vermeer chưa được nhiều người biết đến - ông đã chết vì nợ nần chồng chất vào năm 1675. Koja cho rằng bức tranh có thể đã được sửa đổi để gần giống với tác phẩm của Rembrandt, có thể của người quản lý bộ sưu tập Flemish, người cũng là một nghệ sĩ.

Koja nói rằng việc thay đổi bức tranh của người khác là một việc khá điển hình vào thời điểm đó. “Những bức tranh đã được thay đổi theo sở thích... Ngày nay, chúng tôi nghĩ rằng hoàn toàn không thể tưởng tượng nổi bằng cách nào bạn có thể dám chạm vào tác phẩm Vermeer nhưng những người khác trong nhiều thế kỷ trước thì hoàn toàn có thể.”

Koja giải thích rằng một số bức tranh khác của Vermeer đã bị thay đổi một cách khó hiểu, từ cả một bầu trời xanh được vẽ trong tác phẩm ban đầu của ông “Diana và những người bạn đồng hành” sang một khung tranh đã được sửa đổi trong “Woman Holding a Balance”. (Cả hai bức tranh kể từ đó đã được khôi phục lại thành tác phẩm ban đầu của chúng).

"Người đàn bà mặc áo xanh đọc thư" mà Vermeer minh họa nhiều chủ đề giống nhau: một nhân vật đơn độc đang đọc thư trong không gian quen thuộc trong nhà, được thắp sáng bởi ánh sáng của cửa sổ bên trái.

Một khuôn mặt quen thuộc

Để phục hồi Cupid, các nhà bảo tồn tại Dresden State Art Collections đã quyết định không loại bỏ lớp sơn bóng ban đầu từ thế kỷ 17, mà thay vào đó là những vết đục đẽo một cách tỉ mỉ ở lớp sơn phủ.

Quá trình khôi phục diễn ra rất chậm chạp. Các nhà bảo tồn đã tỉ mỉ loại bỏ một phần sơn quá mức trong suốt hai năm rưỡi.

Koja cho biết người ta nghi ngờ rằng thần Cupid mới được phát hiện dựa trên một bức tranh có thật thuộc sở hữu của nghệ sĩ. Một bản kiểm kê đồ đạc từ góa phụ của ông từ năm 1676 đề cập đến “một thần Cupid”, theo The Art Newspaper.

Sự xuất hiện của thần Cupid đã làm thay đổi ý nghĩa của một trong những tác phẩm quan trọng nhất của Vermeer - tác phẩm đại diện cho một sự thay đổi lớn trong sự nghiệp của nghệ sĩ. Những bức tranh đầu tiên của Vermeer không lấy bối cảnh trong những ngôi nhà của tầng lớp trung lưu đương thời, mà là những tác phẩm vĩ đại mô tả các chủ đề tôn giáo và thần thoại, từ Chúa Giêsu đến nữ thần Diana. Tuy nhiên, đến cuối những năm 1650, ông bắt đầu chuyển hướng sang các chủ đề hiện đại - thứ được gọi là “thể loại tranh” về cuộc sống hàng ngày là dấu ấn của Thời kỳ Hoàng kim Hà Lan.

Các nhà sử học nghệ thuật không chắc Vermeer đã học vẽ ở đâu, học từ ai, liệu ông có bất kỳ học sinh nào của riêng mình hay đối tượng của ông là ai không. Người ta cho rằng tác phẩm trên, một thể loại hội họa, là một bức chân dung tự họa với con gái của ông.

“Bức tranh “Cô gái đọc thư bên cửa sổ” thực sự là tác phẩm quan trọng trong quá trình chuyển đổi của ông từ một họa sĩ lịch sử thành họa sĩ của cuộc sống hiện đại - thành Vermeer mà chúng ta biết ngày nay,” Koja nói.

Ngay sau khi hoàn thành bức tranh, nghệ sĩ bắt tay vào những chủ đề và mô típ nổi tiếng nhất của mình: những phụ nữ trẻ, đôi khi là đàn ông chìm đắm trong suy nghĩ trong không gian tĩnh lặng của những căn phòng lấp lánh ánh sáng giữa ban ngày. Sự hiện diện của người xem cũng có thể được cảm nhận khi chúng ta quan sát những nhân vật đang chơi nhạc, đọc những bức thư bí ẩn hoặc chiêm ngưỡng những vật thể nặng mang ý nghĩa triết học. Các đối tượng của Vermeer đôi khi bị gián đoạn bởi sự hiện diện “chúng tôi”, họ quay sang nhìn chằm chằm vào sự xâm nhập của “chúng tôi”.

Thần Cupid tương tự đã xuất hiện trong các tác phẩm khác của Vermeer. Theo nhà sử học nghệ thuật Stephan Koja, Vermeer có thể đã sở hữu bức tranh mà nó dựa trên.

“Điều tuyệt vời về Vermeer là ông ấy để mọi thứ mở ra và để chúng trong trí tưởng tượng của người xem,” Koja nói. "Và nó giống như mọi loại hình nghệ thuật - có thể là âm nhạc, sân khấu hay phim ảnh. Tôi nghĩ bạn thích hầu hết những thể loại có một bí ẩn nhất định đối với chúng... như các đạo diễn phim cung cấp cho bạn manh mối và sau đó để bạn hoàn thành ý tưởng. Đây là thứ mà Vermeer nắm vững.”

Nguồn ảnh: cnn.com

Minh Quang