Những ảnh hưởng của Samsung đối với sự phát triển của tỉnh Thái Nguyên

VNTN - Giải quyết việc làm cho khoảng 70 nghìn lao động, giá trị xuất khẩu hàng hóa hàng năm lên tới hàng chục tỷ USD, cùng với đó là đóng góp nhiều nghìn tỷ đồng cho ngân sách nhà nước…, Công ty TNHH Samsung Electronic Việt Nam Thái Nguyên (SEVT) đã và đang có rất nhiều ảnh hưởng đến việc phát triển kinh tế - xã hội chung của tỉnh. Tuy nhiên, bên cạnh những đóng góp rất tích cực thì việc tác động quá lớn của Công ty này đến nhiều chỉ tiêu tăng trưởng cũng đang tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với sự phát triển chung của tỉnh.

Samsung chính thức đầu tư tại Thái Nguyên vào năm 2013. Sau gần 1 năm, tháng 3-2014, SEVT bắt đầu đi vào hoạt động. Khi đó, tổng vốn đăng ký của SEVT là 2 tỷ USD, nhưng chỉ chưa đầy 1 năm sau, Samsung đã quyết định đầu tư giai đoạn 2 thêm 3 tỷ USD, nâng tổng mức đầu tư của Samsung trên địa bàn tỉnh ta là 5 tỷ USD. Nếu tính chung của tổ hợp Samsung tại Thái Nguyên gồm cả Công ty TNHH Hansol Electronics Việt Nam và Công ty Samsung Electro Mechanics Việt Nam thì tổng mức đầu tư lên tới trên 6,2 tỷ USD. Được biết, khi bắt đầu đi vào hoạt động, Samsung giải quyết việc làm cho 10 nghìn lao động, còn khoảng 2 năm trở lại đây, con số này đã tăng gấp 7 lần, chiếm khoảng 45% tổng số lao động đang làm việc tại các doanh nghiệp, công ty trên địa bàn tỉnh. Trong tổng số lao động của SEVT, có khoảng 19 nghìn lao động là người Thái Nguyên, với mức thu nhập dao động trung bình khoảng 6-7 triệu đồng/người/tháng. Trong số này có đến 40% lao động thuộc hộ nghèo của tỉnh. Chính điều này đã và đang góp phần giúp giảm nhanh tỷ lệ hộ nghèo trên địa bàn tỉnh.

Cùng với giải quyết việc làm, kể từ khi Samsung chính thức đi vào sản xuất đã giúp cho Thái Nguyên từ một tỉnh có giá trị xuất khẩu hàng hóa rất khiêm tốn, chỉ đạt 245 triệu USD vào năm 2013 đã đạt tới 19 tỷ USD vào năm 2016 và đạt 23,5 tỷ USD vào năm 2017. 4 tháng đầu năm nay, giá trị này đã đạt 8,86 tỷ USD, bằng 35,5% kế hoạch năm. Với những kết quả này, từ năm 2016 đến nay, Thái Nguyên được biết đến là một trong những địa phương dẫn đầu cả nước về xuất khẩu.

Hoạt động sản xuất tại SEVT Thái Nguyên

Đối với công tác thu ngân sách của tỉnh, mặc dù SEVT nhận được rất nhiều ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp, nhưng với nhiều khoản phải nộp có liên quan trong quá trình đầu tư cũng như khi đi vào hoạt động, SEVT trong những năm qua vẫn là đơn vị đóng góp lớn nhất vào tổng thu ngân sách của tỉnh từ trước đến nay (với khoảng trên 50% tổng thu, loại trừ tiền sử dụng đất), thông qua các khoản thuế doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, thuế thu nhập cá nhân và thuế xuất nhập khẩu. Cũng chính nhờ sự đóng góp từ SEVT nên năm 2017, lần đầu tiên Thái Nguyên đạt được số thu trên 10 nghìn tỷ đồng (đạt hơn 12.600 tỷ đồng), đứng thứ 18 cả nước về thu nội địa; đứng thứ 16 về số thu ngân sách. Trong quý I/2018, với tổng thu trong cân đối của tỉnh (loại trừ tiền sử dụng đất) là gần 3.500 tỷ đồng thì Samsung cũng đã đóng góp khoảng 1.500 tỷ đồng, đó là chưa kể khoản thuế thu nhập doanh nghiệp trong quý I mà Samsung phải nộp nhưng theo quy định khoản này sẽ được kê khai và nộp trong quý II. Cũng cần nói thêm ở đây, đó là sau 4 năm đầu tư tại Thái Nguyên được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp kể từ khi có thu nhập chịu thuế thì từ năm 2018, SEVT bắt đầu phải nộp thuế 50% trong vòng 9 năm tiếp theo. Và theo tính toán của cơ quan chức năng, năm 2018, riêng khoản thuế này, SEVT sẽ đóng góp vào ngân sách tỉnh khoảng 700-800 tỷ đồng (của 3 quý, vì quý IV/2018 sẽ được tính vào năm 2019).

Ngoài những đóng góp vào các chỉ tiêu trong phát triển kinh tế của tỉnh nêu trên, SEVT còn tác động đến nhiều chỉ tiêu quan trọng khác như giá trị sản xuất công nghiệp; tổng vốn đầu tư trên địa bàn; làm chuyển dịch nhanh tỷ trọng cơ cấu kinh tế theo hướng giảm tỷ trọng ngành nông nghiệp, tăng tỷ trọng ngành công nghiệp, thương mại, dịch vụ… Không những vậy, sự có mặt của Samsung và các công ty phụ trợ với một lượng lớn các chuyên gia và lao động được sử dụng cũng đã giúp cho hoạt động thương mại, dịch vụ trong nhân dân trên địa bàn tỉnh, đặc biệt là ở thị xã Phổ Yên, huyện Phú Bình, thành phố Sông Công và thành phố Thái Nguyên phát triển khá mạnh mẽ. Rất nhiều hộ sau khi có đất bị thu hồi đã chuyển đổi nghề nghiệp từ làm ruộng sang kinh doanh, buôn bán, với mức thu nhập cao hơn nhiều so với trước đây. Vì thế, đời sống của một bộ phận người dân được nâng lên đáng kể. Rõ ràng, SEVT đã, đang và sẽ còn tiếp tục ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển của tỉnh nhưng theo phân tích của một số chuyên gia kinh tế thì tấm huy chương nào, dù có đẹp đến đâu cũng đều có mặt trái. Sự thành công vượt bậc của SEVT đã đóng góp trên dưới 90% trong tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, giá trị sản xuất công nghiệp và kim ngạch xuất khẩu cũng lại đang khiến kinh tế Thái Nguyên hiện bị phụ thuộc quá lớn vào Samsung. Đây sẽ là một rủi ro rất lớn của tỉnh, nhất là trong bối cảnh Samsung chưa kết nối một cách hữu cơ vào nền kinh tế địa phương, cùng với đó là sự cạnh tranh ngày càng quyết liệt từ các tỉnh, thành khác trong việc thu hút các nhà đầu tư có tiềm lực như Samsung...

Ngoài ra, còn rất nhiều mối quan ngại khác cũng được đặt ra, mà một trong số đó không thể không nhắc đến vấn đề tuyển dụng và sử dụng lao động phổ thông của SEVT.

Nếu như trước đây, hầu hết các doanh nghiệp, kể cả doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đều đòi hỏi người lao động có bằng nghề thì nay, chỉ cần sau 7 ngày đào tạo, người có trình độ học vấn từ trung học cơ sở trở lên là đã có thể dễ dàng được nhận vào làm tại Samsung. Bên cạnh những mặt tích cực thì việc tuyển dụng và sử dụng lao động như hiện nay của Samsung cũng góp phần khiến tình trạng nhiều học sinh không muốn tham gia đào tạo nghề hoặc phấn đấu học tập ở trình độ cao hơn, nhất là những em có hoàn cảnh gia đình khó khăn hoặc ngại học. Nhiều trường nghề vì thế mấy năm trở lại đây khá chật vật trong việc tuyển sinh do thiếu đầu vào. Sở dĩ việc tuyển dụng lao động phổ thông của Samsung quá dễ dàng, trong khi mức lương được cho là “khá ổn” cũng là bởi tính chất công việc sau khi làm việc hết sức thủ công, đơn giản, chỉ là lặp đi lặp lại 1-2 động tác, nhưng đổi lại, người được tuyển dụng phải có sức khỏe tốt để đáp ứng được yêu cầu tăng ca khá thường xuyên. Mặc dù SEVT chưa công bố sa thải một lao động nào vì lý do sức khỏe hay quá tuổi, nhưng theo thống kê của cơ quan chức năng thì số lao động làm việc tại Samsung hàng năm biến động từ 10-15%. Qua khảo sát cũng cho thấy, trung bình mỗi lao động phổ thông làm việc tại Samsung tối đa không quá 10 năm, mà đây lại là thời gian “vàng” trên tổng quỹ thời gian làm việc trong cuộc đời con người (thời gian mà người lao động có sức khỏe tốt nhất). Có nhiều lý do khiến người lao động khó gắn bó với Samsung dài hơi hơn, mà một trong những nguyên nhân chính là bởi sự nhàm chán trong công việc. Do mới đi vào hoạt động ở Thái Nguyên được hơn 4 năm nên hệ lụy về lao động chưa bộc lộ rõ ràng nhưng thực tế này cũng đang đặt ra không ít băn khoăn cho nhà chức trách trong việc giải bài toán lao động - việc làm cho các cựu công nhân Samsung khi mà họ ở trong độ tuổi lỡ cỡ và ít, thậm chí là không được đào tạo? Ngoài ra, còn là những ảnh hưởng tiêu cực về an ninh trật tự, tệ nạn xã hội, quy hoạch đô thị… Và đây cũng là những vấn đề mà tỉnh Bắc Ninh - địa phương được Samsung lựa chọn đầu tư trước khi vào Thái Nguyên đang phải đối mặt.

Trước sự ảnh hưởng quá lớn của Samsung, nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng chúng ta cần phải “tốt nghiệp” Samsung, nghĩa là không nên phụ thuộc quá nhiều vào “ông lớn” này. Và để làm được điều này thì một trong các giải pháp được nhiều người nhắc đến đó là cấp ủy, chính quyền các cấp cần thiết phải có sự hỗ trợ thiết thực, hiệu quả hơn nữa đối với các doanh nghiệp truyền thống, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa để giúp tăng năng lực, sức cạnh tranh cho họ trong quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng như hiện nay. Nhưng cùng với đó, bản thân mỗi doanh nghiệp cũng cần phải nâng cao năng lực quản trị, chất lượng hoạt động, tăng tính minh bạch, đẩy mạnh liên doanh, liên kết. Còn đối với bản thân người lao động, cần quan tâm tìm hiểu, tính toán kỹ lưỡng, cẩn thận những thiệt - hơn trong việc lựa chọn việc làm, nơi làm để đảm bảo tính lâu dài, ổn định trong công việc, thu nhập và cuộc sống…

Nguyễn Chi