Hoạt động xuất, nhập khẩu: mừng và lo

VNTN - Trước năm 2014, toàn tỉnh mới có 54 doanh nghiệp (DN) tham gia hoạt động xuất nhập khẩu (XNK), thì đến cuối tháng 6-2019, con số này đã đạt gần 400. Và liên tiếp trong 2 năm gần đây, Thái Nguyên đều nằm trong tốp dẫn đầu cả nước về kim ngạch xuất khẩu. Tỷ lệ thuận với kết quả này, số thu ngân sách từ hoạt động XNK của Chi cục Hải quan Thái Nguyên có sự gia tăng đột biến, với 3.165 tỷ đồng năm 2018. Tuy nhiên, xung quanh hoạt động XNK của tỉnh hiện cũng đặt ra nhiều vấn đề đáng quan tâm.

Ấn tượng qua từng con số

15 năm trước, kim ngạch xuất khẩu của tỉnh mới đạt trên 29 triệu USD và đến năm 2013, Thái Nguyên vẫn đứng ở vị trí thứ 44/63 tỉnh, thành cả nước về thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Nhưng đến năm 2014, con số này đã tăng lên trên 7,9 tỷ USD và đến năm 2018 đã đạt trên 25 tỷ USD, trở thành tỉnh xếp thứ 4/63 tỉnh, thành trong cả nước. Sở dĩ có sự thay đổi ấn tượng này là vì chúng ta đã đón được làn sóng đầu tư từ các doanh nghiệp FDI, mà Samsung được biết đến với vai trò chủ đạo. Tính đến nay, toàn tỉnh có 132 dự án FDI, với tổng vốn đầu tư đạt 7,7 tỷ USD (tương đương khoảng 177 nghìn tỷ đồng), vươn lên đứng trong tốp 10/63 tỉnh, thành phố có vốn FDI lớn trong cả nước.

Nếu như trước đây, hầu hết DN làm thủ tục và nộp thuế XNK đều là DN trong nước thì từ cuối năm 2013 trở lại đây - kể từ khi Công ty TNHH Samsung Electronics Việt Nam đầu tư nhà máy sản xuất tại Thái Nguyên, thì số DN FDI đến làm thủ tục và nộp thuế đã tăng lên đáng kể. Bởi đồng hành cùng Samsung là một loạt các công ty vệ tinh cung cấp nguyên liệu, bán thành phẩm cho Samsung. Hiện, các DN này đã đi vào hoạt động ổn định. Điều này giúp tạo ra năng lực sản xuất trên địa bàn tăng cao, là đòn bẩy tạo đà tăng trưởng đột phá cho sản xuất công nghiệp của tỉnh, đặc biệt nhóm sản xuất sản phẩm điện tử, viễn thông, chế biến khoáng sản sau khai thác…

Tính đến ngày 15-6, số thuế xuất nhập khẩu thu được từ Công ty TNHH Samsung Electronics Việt Nam Thái Nguyên là 834 tỷ đồng, đạt 36% dự toán thu cả năm, giảm 5% so với cùng kỳ 2018.

Chỉ tính riêng 6 tháng đầu năm 2019, số lượng tờ khai XNK tại Chi cục Hải quan Thái Nguyên đã lên tới gần 113 nghìn tờ, tăng 15%; kim ngạch XNK đạt gần 37 tỷ USD, tăng 50,7%; tổng thu ngân sách từ hoạt động này đạt 1.346 tỷ đồng, tăng 6% so với cùng kỳ 2018.

Qua các số liệu trên có thể thấy, hoạt động XNK trên địa bàn tỉnh những năm qua có sự gia tăng đáng kể. Diện mạo về một tỉnh công nghiệp đã được hiện hữu. Kéo theo đó là các chỉ số khác như giá trị sản xuất công nghiệp, tổng đầu tư toàn xã hội cũng đạt được những con số ấn tượng và cũng đã có thêm hàng trăm nghìn lao động được tạo việc làm mới, giúp nâng cao thu nhập bình quân đầu người của tỉnh lên 77 triệu đồng/người/năm 2018, góp phần giảm nhanh tỷ lệ hộ nghèo…

Tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia trong lĩnh vực kinh tế cũng không tránh khỏi những băn khoăn, lo ngại xung quanh việc XNK nhiều mặt hàng hiện nay của tỉnh, đặc biệt là việc nhập khẩu các loại hóa chất, bởi hoạt động này đã và đang tiềm ẩn nhiều nguy cơ, nếu việc kiểm tra, giám sát không tốt sẽ rất dễ để lọt vào nội địa những loại hóa chất độc hại, trong đó không loại trừ khả năng có loại dùng để điều chế ma túy tổng hợp. Ngoài ra, ngay cả những loại hóa chất nằm trong danh sách được nhập phục vụ cho sản xuất công nghiệp, nếu việc kiểm soát của cơ quan hải quan thiếu chặt chẽ cũng rất dễ bị lợi dụng để sử dụng vào mục đích khác hoặc sau khi đã phục vụ cho sản xuất nhưng lại không được xử lý một cách triệt để cũng dễ gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến sức khỏe và đời sống của nhân dân. Do đó, rất cần sự vào cuộc và phối hợp giữa các cơ quan chức năng, đặc biệt là cơ quan có chức năng quản lý nhà nước về môi trường.

Trước những rủi ro có thể xảy ra, theo ông Võ Hoàng Lê, Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan Thái Nguyên, thời gian qua, đơn vị luôn chú trọng tăng cường kiểm tra, giám sát đối với hàng hóa XNK. Trong đó, đẩy mạnh việc kiểm tra sau thông quan và qua báo cáo quyết toán của DN, nhất là DN có hoạt động sản xuất xuất khẩu, gia công, DN chế xuất thông qua kỹ thuật quản lý rủi ro của ngành. Qua đó đánh giá được việc sử dụng nguyên liệu của DN. Cùng với đó, Chi cục Hải quan Thái Nguyên cũng thường xuyên phối hợp với các sở, ngành liên quan của tỉnh và hệ thống ngành dọc cập nhập kịp thời, đầy đủ thông tin có liên quan về các DN nhằm phát hiện và xử lý kịp thời những trường hợp vi phạm cũng như để bổ sung thông tin vào hệ thống quản lý rủi ro, phục vụ cho việc tra cứu, phân luồng tờ khai, đánh giá mức độ tuân thủ, chấp hành pháp luật của DN, từ đó đưa ra các biện pháp quản lý cũng như kiểm tra cho phù hợp.

Ở một góc độ khác, số thu từ hoạt động XNK hiện đang tiền ẩn những khó khăn nhất định khi mà chiếm tới 2/3 nguồn thu này là từ Samsung Thái Nguyên. Trong khi đó, 6 tháng đầu năm nay, số thu của đơn vị này lại giảm tới 5% so với năm 2018. Chính vì thế, trong khi theo kế hoạch được giao cả năm là 3.350 tỷ đồng, thì 6 tháng đầu năm (tính đến ngày 15-6) con số này mới đạt 1.346 tỷ đồng, bằng 40% dự toán được giao. Sự sụt giảm từ DN này cũng đã khiến các DN vệ tinh (với tỷ trọng đóng góp 3,4% trên tổng thu) cũng giảm theo. Và theo người đứng đầu của Chi cục Hải quan Thái Nguyên thì năm nay, đơn vị sẽ rất khó để hoàn thành chỉ tiêu thu thuế XNK. Như vậy, đây có thể là năm thứ 2 liên tiếp chỉ tiêu thu thuế XNK không đạt kế hoạch được giao (năm 2018 đạt 3.165/3.200 tỷ đồng).

Ngoài ra, cũng cần phải nói thêm rằng, trong khi 6 tháng qua, có tới 398 DN có hoạt động NXK thực hiện mở tờ khai tại Chi cục nhưng chỉ có 50 DN là đóng thuế thường xuyên. Trong số này, có 11 DN nộp thuế trên 10 tỷ đồng. Số còn lại là DN nhỏ và vừa và những DN chế xuất, gia công, sản xuất xuất khẩu - thuộc đối tượng miễn thuế, không chịu thuế nhập khẩu, giá trị gia tăng.

Có thể nói, những đóng góp của các DN nói chung, các DN có hoạt động XNK trên địa bàn tỉnh những năm qua là rất lớn và có ý nghĩa về nhiều mặt. Dù vậy, trước những tiềm ẩn rủi ro có thể xảy ra đối với xã hội và đời sống của người dân thì việc tăng cường các biện pháp trong quản lý của các sở, ngành, đơn vị liên quan đối với hoạt động XNK của các DN, nhất là việc nhập khẩu và sử dụng các loại hóa chất là điều hết sức cần thiết và cần được quan tâm một cách thỏa đáng. Cùng với đó việc nguồn thu đang phụ thuộc chủ yếu ở một số doanh nghiệp lớn như Samsung hay Công ty Khai thác và chế biến khoáng sản Núi Pháo (chiếm tỷ trọng 10% nguồn thu), chỉ cần những thay đổi nhỏ trong chiến lược sản xuất hoặc gặp phải khó khăn về thì trường tiêu thụ…, thì lập tức sẽ tác động trực tiếp đến kết quả thu ngân sách của tỉnh. Vì vậy, bài toán về phát triển bền vững, đồng bộ tiếp tục được đặt ra, cần sự quan tâm và tìm được lời giải từ các cấp, ngành chức năng.

Hoài Vy