Giải ngân vốn đầu tư công: Gắn trách nhiệm của người đứng đầu

VNTN - Đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công (VĐTC) được xem là một giải pháp quan trọng nhằm tăng cầu cho nền kinh tế cũng như kích thích doanh nghiệp quay trở lại với hoạt động sản xuất để tạo thị trường trong bối cảnh dịch COVID-19 đã, đang và sẽ làm chậm tốc độ phát triển kinh tế - xã hội của cả nước, trong đó có Thái Nguyên. Vậy nhưng, tính đến hết tháng 7, giải ngân VĐTC của tỉnh mới đạt 37,8% kế hoạch vốn (trong khi cùng kỳ năm 2019 đạt 47,3%), thấp hơn bình quân chung cả nước. Thực tế này cần sự nỗ lực nhiều hơn của các sở, ngành chức năng, chính quyền các địa phương cũng như các chủ đầu tư trong việc thực hiện các phần việc liên quan cũng như đưa ra các giải pháp và cả những chế tài đủ mạnh nhằm tạo ra cú hích, khơi thông nguồn vốn.

Thực trạng và nguyên nhân

Tổng nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản theo kế hoạch năm 2020 trên địa bàn tỉnh là 5.034 tỷ đồng. Tính đến ngày 31/7, đã giải ngân được 1.903 tỷ đồng. Trong đó, vốn đầu tư trong cân đối ngân sách địa phương giải ngân được 1.405 tỷ đồng, đạt 36,1%; vốn Chương trình mục tiêu quốc gia được gần 209 tỷ đồng, đạt 48,2%; vốn trái phiếu Chính phủ, vốn chương trình mục tiêu, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (ODA) và dự phòng ngân sách trung ương đạt 289 tỷ đồng, bằng 40,8%.

Nếu như đến cuối tháng 5, Dự án đường Thắng Lợi kéo dài (TP. Sông Công) có tiến độ giải ngân chậm thì đến đầu tháng 8, với sự vào cuộc tích cực của các cơ quan chức năng và chủ đầu tư, kết quả giải ngân đã đạt xấp xỉ 60% kế hoạch vốn.

Theo đánh giá của UBND tỉnh, việc giải ngân VĐTC trong những tháng qua trên địa bàn còn chậm. Ông Phạm Duy Hùng, Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư cho biết: có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc giải ngân đạt thấp hơn cùng kỳ năm 2019. Đầu tiên phải kể đến là ảnh hưởng của dịch COVID-19 toàn cầu, khiến nhiều dự án trong nửa đầu năm 2020 gặp khó khăn trong việc di chuyển nhân công lao động, thiết bị máy móc và mua nguyên vật liệu thi công xây dựng. Thứ hai là thời tiết những tháng đầu năm có mưa giông kéo dài, gây khó khăn trong việc thi công xây dựng. Thứ ba là một số địa phương gặp vướng mắc trong công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, dẫn đến chậm thi công và tỷ lệ giải ngân đạt thấp. Ngoài ra, dịch bệnh COVID-19 cũng đã ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, nguồn thu từ cấp quyền sử dụng đất khó khăn, do đó, nhiều dự án đầu tư từ nguồn này thiếu vốn để triển khai…

Đối với nguồn vốn vay ODA kéo dài từ năm 2019 sang năm 2020 lớn, các chủ đầu tư đang tập trung thực hiện và giải ngân. Năm 2020, trung ương tiếp tục giao vốn vượt khả năng thực hiện và giải ngân của địa phương, nên khả năng hoàn thành kế hoạch giao vốn là rất khó. Ngoài ra, một số dự án do bộ, ngành trung ương làm chủ đầu tư vẫn đang thực hiện chuẩn bị đầu tư, đấu thầu nên tỉnh chưa thể giải ngân vốn theo kế hoạch.

Còn theo đại diện một số chủ đầu tư, ban quản lý dự án (BQLDA) thì nguyên nhân của việc chậm trễ còn do việc phân bổ, phân khai giao vốn đến từng dự án chậm…

100% kế hoạch vốn phải được giải ngân

Là một trong những tỉnh nằm trong danh sách các tỉnh giải ngân vốn đầu tư công chậm nên ngày 4/8, Đoàn công tác của Chính phủ do Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh dẫn đầu đã có buổi làm việc với các đồng chí lãnh đạo chủ chốt của tỉnh để kiểm tra công tác giải ngân vốn đầu tư công năm 2020, bàn giải pháp tháo gỡ khó khăn trong sản xuất, kinh doanh trên địa bàn. Tại đây, sau khi nghe lãnh đạo UBND tỉnh báo cáo kết quả giải ngân cùng những khó khăn, vướng mắc và đưa ra một số kiến nghị, đề xuất, Phó Thủ tướng Chính phủ yêu cầu, tỉnh cần quyết tâm và quan tâm hơn nữa đến việc thực hiện nhiệm vụ này, để hoàn thành 100% kế hoạch giải ngân vốn đầu tư công năm nay theo chỉ đạo của Thủ tướng, thay vì dự kiến hoàn thành 93,6% mà tỉnh đưa ra. Để làm được điều này, Phó Thủ tướng gợi ý tỉnh nên tham khảo cách làm của một số địa phương có tiến độ giải ngân tốt. Chẳng hạn như thành lập tổ công tác đặc biệt, thường xuyên rà soát và có giải pháp đẩy nhanh tiến độ giải ngân nguồn vốn. Đối với những đề xuất, kiến nghị của tỉnh, Phó Thủ tướng cơ bản nhất trí và giao cho các bộ, ngành liên quan tiếp thu, tổng hợp để trình Chính phủ xem xét, quyết định…

Qua tìm hiểu và nắm bắt thực tế chúng tôi ghi nhận, cơ bản các chủ đầu tư đều đưa ra cam kết sẽ thực hiện đúng tiến độ mà tỉnh yêu cầu. Tuy nhiên, một số chủ đầu tư đang gặp phải khó khăn khách quan trong việc giải ngân nguồn vốn. Theo ông Nguyễn Đức Lượng, Giám đốc Ban Quản lý dự án TP. Thái Nguyên: sở dĩ kết quả giải ngân nguồn vốn đầu tư công do Ban làm chủ đầu tư đạt thấp là vì các dự án được triển khai đều sử dụng nguồn thu cấp quyền sử dụng đất. Trong khi đó, đây là nguồn thu đang gặp nhiều khăn do chịu ảnh hưởng từ dịch COVID-19. Vì thế, Ban chưa được cấp vốn để giải ngân. Chỉ cần có vốn, Ban sẽ thực hiện giải ngân 100% vốn theo kế hoạch.

Nhiều giải pháp được triển khai

Tiếp thu ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng tại buổi làm việc, đồng chí Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Thanh Hải khẳng định, Thường trực Tỉnh ủy sẽ chỉ đạo ngay Ban Cán sự Đảng UBND tỉnh thành lập tổ công tác đặc biệt, triển khai nhiều giải pháp để việc giải ngân vốn đầu tư công bảo đảm theo kế hoạch, nhất là trong thời điểm dịch COVID-19 vẫn diễn biến phức tạp. Đồng chí Bí thư cũng nhấn mạnh, cần phải lấy việc giải ngân vốn đấu tư công là “cứu cánh” trong dịch COVID-19 chứ không phải là “nạn nhân” của đại dịch này.

Cụ thể hóa quan điểm chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ và đồng chí Bí thư Tỉnh ủy, ngày 6/8/2020, Chủ tịch UBND tỉnh Vũ Hồng Bắc đã ký Quyết định số 2408/QĐ-UBND Thành lập Tổ công tác rà soát, kiểm tra, đôn đốc đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công năm 2020 (Tổ công tác) do đồng chí Lê Quang Tiến, Phó Chủ tịch UBND tỉnh làm tổ trưởng; đại diện lãnh đạo 6 sở, ngành, đơn vị là tổ phó, cùng các thành viên là trưởng, phó phòng các sở, ngành chức năng. Tổ công tác có trách nhiệm rà soát, tổng hợp tình hình thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công năm 2020 trên địa bàn tỉnh vào thời điểm ngày 15 và ngày cuối cùng hằng tháng; phân công nhóm các chủ đầu tư, các dự án thành các nhóm có tỷ lệ giải ngân trên 60%; từ 40 - 60% và chưa giải ngân, báo cáo UBND tỉnh; kiểm tra đôn đốc tình hình thực hiện và giải ngân tại từng chủ đầu tư, từng dự án có tỷ lệ giải ngân thấp, hướng dẫn chủ đầu tư triển khai các nội dung đẩy nhanh tiến độ thanh toán vốn, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc của từng dự án theo thẩm quyền hoặc báo cáo cấp có thẩm quyền giải quyết các vướng mắc làm chậm tiến độ giải ngân các dự án; tham mưu cho UBND tỉnh điều chỉnh kế hoạch vốn đầu tư công từ các dự án, chủ đầu tư không có khả năng giải ngân hết kế hoạch vốn sang các dự án còn khối lượng thực hiện, có nhu cầu vốn và có khả năng giải ngân hết số vốn được bổ sung theo quy định…

Ngày 11/8, Tổ công tác đã họp triển khai nhiệm vụ đến các thành viên, đồng thời bàn giải pháp để đẩy nhanh tiến độ giải ngân nguồn vốn; phân định rõ trách nhiệm của các thành viên tham gia; những biện pháp của từng ngành trong triển khai thực hiện. Đến ngày 14/8, Tổ đã họp với chủ đầu tư dự án sử dụng vốn đầu tư công, Ban Quản lý đầu tư sử dụng vốn đầu tư công, Chủ tịch UBND các huyện, thành, thị để nghe tiến độ giải ngân đối với từng dự án, những khó khăn, vướng mắc; nguyên nhân từ đâu, những đề xuất kiến nghị… Thông qua buổi làm việc, đại diện lãnh đạo các sở, ngành chức năng đã nắm bắt được trách nhiệm có liên quan để cùng tháo gỡ hoặc giải đáp, làm rõ một số vướng mắc mà chủ đầu tư/ đơn vị thực hiện gặp phải. Theo ghi nhận của chúng tôi tại buổi làm việc, các đơn vị đều thể hiện quyết tâm cao trong việc sẽ thực hiện giải ngân nguồn vốn được giao và cam kết sẽ đạt tiến độ theo yêu cầu mà tỉnh đề ra. Chỉ rất ít đơn vị, ở một số dự án do gặp khó khăn về giải phóng mặt bằng hoặc vướng về cơ chế chính sách nên xin điều chỉnh giảm kế hoạch năm đã được giao; một số khác thì đề nghị tỉnh sớm bố trí nguồn theo kế hoạch để trả nợ doanh nghiệp vì đã thực hiện khối lượng vượt số tiền được cấp hoặc đã hoàn chỉnh thủ tục nhưng ngân sách nhà nước chưa bố trí đủ vốn.

Một nội dung khác rất đáng chú ý đó là năm nay, tỉnh sẽ cương quyết điều chuyển vốn đối với những dự án giải ngân thấp hơn 60% cho các dự án, công trình quan trọng, cấp bách cần đẩy nhanh tiến độ, có khả năng giải ngân nhanh, các dự án đã phê duyệt quyết toán để không làm phát sinh nợ đọng theo quy định của Luật Đầu tư công; đồng thời không bố trí vốn trong giai đoạn tiếp theo đối với các chủ đầu tư để chậm trễ trong việc giải ngân, theo đúng tinh thần chỉ đạo của Nghị quyết số 84/NQ-CP ngày 29/5/2020 của Chính phủ. Theo đồng chí Vũ Hồng Bắc, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh, ngay từ cuối tháng 4/2020, UBND tỉnh đã ban hành Chỉ thị số 03/CT-UBND và ngày 9/6/2020 ban hành Công văn số 2110/UBND-TH về một số nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công năm 2020. Các sở, ngành, địa phương đều đã nắm được yêu cầu đến ngày 30/9/2020 phải đảm bảo giải ngân trên 60% kế hoạch vốn năm 2020. Ngoài ra, tỉnh cũng đưa tiêu chí giải ngân kế hoạch vốn là tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của người đứng đầu đơn vị, địa phương và chủ đầu tư dự án trong năm; đồng thời xử lý nghiêm đối với các trường hợp vi phạm, gây cản trở làm chậm tiến độ thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công…

Có thể nói, chậm giải ngân VĐTC vốn vẫn là căn bệnh trầm kha, mặc dù các cấp, ngành và người đứng đầu các địa phương đều hiểu rõ giá trị mang lại của nguồn vốn này đối với sự phát triển KT-XH của tỉnh, đặc biệt là trong bối cảnh chúng ta chịu nhiều ảnh hưởng tiêu cực của dịch bệnh COVID-19. Và điều quan trọng hơn là nguyên nhân của sự chậm trễ chủ yếu vẫn là do yếu tố chủ quan. Vì thế, hơn lúc nào, vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu trong việc thực hiện giải ngân nguồn vốn này cần được đặc biệt đề cao, đồng thời cũng cần kiên quyết thực hiện nghiêm việc điều chỉnh vốn đối với những dự án có tỷ lệ giải ngân thấp theo đúng tinh thần chỉ đạo của Chính phủ và UBND tỉnh.

Lê Trọng Hiệp