Dòng cảm hứng mãnh liệt và niềm tri ân sâu sắc

(Trích diễn văn tổng kết Cuộc vận động sáng tác VHNT và xuất bản cuốn sách tuyển chọn tác phẩm VHNT về Đại đội Thanh niên xung phong 915 Anh hùng của nhà thơ Nguyễn Thúy Quỳnh, Phó Chủ tịch phụ trách Hội Văn học nghệ thuật tỉnh)

Nhằm thể hiện sự tri ân của Đảng bộ, chính quyền, nhân dân các dân tộc tỉnh Thái Nguyên nói chung và giới văn nghệ sĩ nói riêng đối với Đại đội Thanh niên xung phong 915 Anh hùng, đặc biệt đối với các liệt sĩ đã hy sinh trong khi làm nhiệm vụ tại ga Lưu Xá, phường Gia Sàng, thành phố Thái Nguyên, thực hiện nhiệm vụ do Tỉnh ủy, Ủy ban Nhân dân tỉnh, trực tiếp là Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy, Ban Chỉ đạo tôn tạo và phát huy giá trị lịch sử quốc gia địa điểm lưu niệm các TNXP Đại đội 915 giao cho, Hội Văn học nghệ thuật tỉnh đã tổ chức Cuộc vận động sáng tác văn học, nghệ thuật và xuất bản cuốn sách tuyển chọn tác phẩm VHNT về Đại đội Thanh niên xung phong 915 Anh hùng.

Đồng chí Trịnh Việt Hùng - Phó Chủ tịch UBND tỉnh trao giải A cho các tác giả

Đây là những việc làm thiết thực trong khuôn khổ Dự án Tôn tạo và phát huy giá trị Di tích lịch sử quốc gia Địa điểm lưu niệm các thanh niên xung phong 915, một Dự án quan trọng được Tỉnh ủy, Hội đồng Nhân dân, Ủy ban Nhân dân tỉnh, các ngành các cấp và các tầng lớp nhân dân đặc biệt quan tâm trong suốt thời gian qua.

1.

Cuộc vận động sáng tác văn học, nghệ thuật về Đại đội Thanh niên xung phong 915 Anh hùng là hoạt động dành riêng cho văn nghệ sĩ và những người yêu văn học nghệ thuật, nhằm khơi gợi cảm hứng sáng tác các tác phẩm văn học, nghệ thuật về đề tài Đại đội Thanh niên xung phong 915, qua đó đón nhận các tác phẩm văn học, nghệ thuật mới, có chất lượng góp phần lưu giữ, tuyên truyền, giáo dục về truyền thống cách mạng Việt Nam đến mọi tầng lớp nhân dân.

Thực hiện nhiệm vụ được giao, Ban Thường vụ Hội VHNT tỉnh Thái Nguyên đã xây dựng Kế hoạch tổ chức, ban hành Thể lệ Cuộc vận động, tổ chức cuộc phát động trang trọng trong văn nghệ sĩ, người yêu văn học nghệ thuật sinh sống tại tỉnh Thái Nguyên, tỉnh Bắc Kạn, phổ biến rộng rãi trên các phương tiện thông tin đại chúng.

Sau gần 7 tháng thông báo Thể lệ Giải thưởng, đến hết ngày 31/10/2018 cơ quan thường trực Ban tổ chức Giải thưởng tiếp nhận hơn 105 lượt tác giả/nhóm tác giả, 300 tác phẩm thuộc 6/7 chuyên ngành tham dự Giải thưởng gồm Âm nhạc, Múa, Nhiếp ảnh, Mỹ thuật, Điện ảnh - truyền hình, Văn học [văn xuôi và thơ]; 01 chuyên ngành là Sân khấu không có tác phẩm tham dự.

Thơ: 237 tác phẩm (thơ ngắn và trường ca), của 56 tác giả.

Văn xuôi: 52 tác phẩm (tiểu thuyết, truyện ngắn, ký), của 24 tác giả.

Mỹ thuật: 23 tác phẩm, của 12 tác giả.

Âm nhạc: 11 tác phẩm, của 8 tác giả.

Nhiếp ảnh: 30 tác phẩm, của 4 tác giả.

Điện ảnh - truyền hình: 1 tác phẩm, của 1 nhóm tác giả.

Về lực lượng, bên cạnh lực lượng hội viên các chuyên ngành của Hội VHNT tỉnh, có đông đảo các tác giả không chuyên ở các huyện thành thị trong tỉnh, và một số không nhỏ từ các địa phương khác trong cả nước cũng hưởng ứng tham gia. Có tác giả gửi tác phẩm tham dự ở nhiều chuyên ngành. Điều đó cho thấy sự rung cảm chân thành và sự lao động nghệ thuật rất đáng quý trước một đề tài hẹp, không dễ thể hiện.

Hội đã mời các văn nghệ sĩ có uy tín ở trung ương và địa phương chấm giải. 14 nhà văn, nghệ sĩ đã tham gia việc chấm chọn tác phẩm để xét giải. Đồng chí Phó trưởng ban Tuyên giáo Tỉnh ủy, Phó trưởng Ban Chỉ đạo tôn tạo và phát huy giá trị lịch sử quốc gia địa điểm lưu niệm các TNXP Đại đội 915 làm trưởng ban giám khảo.

Sự kiện lịch sử bi tráng đêm Noel 1972 trên đất Thái Nguyên là dấu ấn đau thương hơn 40 năm qua vẫn còn rất sâu đậm trong ký ức các thế hệ người dân Thái Nguyên. Sự hy sinh anh dũng của 60 cán bộ, đoàn viên Đại đội 915 là tổn thất lớn nhất ở mặt trận hậu phương của lực lượng TNXP trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Vì vậy, đề tài Đại đội TNXP 915 đã tạo được nguồn cảm hứng mãnh liệt cho những người sáng tác.

Đặc điểm chung lớn nhất của các tác phẩm tham dự là dòng cảm hứng mãnh liệt và niềm tri ân sâu sắc đối với sự cống hiến hy sinh tuổi xanh cho đất nước của các cán bộ, đội viên TNXP Thái Nguyên nói chung, 60 liệt sĩ TNXP Đại đội 915 nói riêng.

Chuyên ngành Văn học: Chia làm 2 loại hình là văn xuôi và thơ. Loại hình văn xuôi khá đa dạng các thể loại: tiểu thuyết, truyện ngắn, truyện ký, ghi chép, phóng sự, tùy bút… Nội dung và cách thức thể hiện khá đa dạng, phong phú, trong đó thế mạnh thuộc về những tác giả dày công tìm tòi, khai thác tư liệu kết hợp với kỹ năng thể hiện thành công theo từng thể loại, như Phạm Ngọc Chuẩn, Phan Thái, Lê Đình,...

Chuyên ngành Thơ: đáng chú ý là bên cạnh thơ ngắn có sự tham gia của thể loại trường ca với 3 tác phẩm của Đoàn Hữu Nam, Minh Hằng, Lưu Thị Bạch Liễu, tạo nên sự phong phú so với các cuộc thi thơ khác. Trên nền cảm hứng chủ đạo là tiếc thương và tri ân các liệt sĩ TNXP, một số tác giả đã có sự dụng công rất lớn cho tác phẩm để đạt tới sự thăng hoa về cảm xúc và ngôn từ, hình tượng. Đặc biệt phải kể đến nhà thơ Thế Chính, một bệnh nhân nặng làm thơ trên giường bệnh. Bài thơ Nắng đêm được ông dành toàn bộ tâm sức của mình để nghĩ và viết ra sau những cơn mê man bất tỉnh là một bài thơ hay, được giám khảo đánh giá cao.

Chuyên ngành Mỹ thuật: Điểm nổi trội là sự vào cuộc nhiệt tình của các họa sĩ hội viên của Hội. 22 tác phẩm tham gia gồm hội họa, đồ họa (tranh cổ động) và điêu khắc, đã thể hiện “sự kiện 915” ở những góc nhìn khác nhau, tạo nên sự đa dạng thú vị trong cách thức thể hiện. Tiêu biểu là tác phẩm của họa sĩ Dương Văn Chung, với hành trình trở về ký ức cùng sự tiếp nối thế hệ để các giá trị của Đại đội 915 còn sống mãi trong lòng dân tộc.

Chuyên ngành Âm nhạc: 11 ca khúc tham dự đã bổ sung những giai điệu mới vào mảng đề tài TNXP 915 (vốn đang còn ít ỏi). Một số ca khúc thành công, được viết ra bởi các nhạc sĩ chuyên nghiệp như Vũ Văn Lực, Phạm Đình Chiến (Thái Nguyên), Lại Hồng Phong (Hà Nội), hi vọng sẽ có chỗ đứng trong đời sống âm nhạc của công chúng Thái Nguyên.

Chuyên ngành Điện ảnh - truyền hình: Chỉ có một tác phẩm của nhóm tác giả Hồ Thủy Giang, Phan Thái, Đào Nguyên Hải, nhưng lại là tác phẩm rất thành công, bởi ngay trong quá trình tham gia Cuộc vận động thì tác phẩm đã được các nhà sản xuất chọn để làm phim về Đại đội TNXP 915. Điều này thực sự là một dấu ấn đáng kể, khi tác phẩm này đã từ cuộc vận động bước ra đời sống.

Chuyên ngành Nhiếp ảnh: Bất lợi của nhiếp ảnh đến từ đặc trưng của chuyên ngành, là không thể thu về ống kính những gì đã xảy ra trong quá khứ, vì vậy số lượng tác giả tác phẩm khá ít cũng là điều dễ hiểu. Với 30 tác phẩm, 4 tác giả đã cố gắng thể hiện những khoảnh khắc đáng nhớ qua các cuộc hội ngộ đồng đội, tình cảm của thân nhân các liệt sĩ, các hành động tri ân tưởng nhớ các liệt sĩ TNXP.

Đánh giá chung của Ban Tổ chức, công tác tổ chức Cuộc vận động đã được thực hiện nghiêm túc, đúng Thể lệ. Công tác xét, chấm giải được tiến hành nghiêm túc, khách quan, công bằng, đúng đối tượng, tiêu chuẩn, quy trình chấm giải. Về kết quả: Cuộc vận động có số lượng tác giả, tác phẩm tham dự rất đông đảo. Kết quả Cuộc vận động đã đáp ứng mục đích yêu cầu đặt ra; thể hiện sự tôn vinh và khẳng định những giá trị lịch sử của Đại đội TNXP 915, và thể hiện trách nhiệm xã hội của văn nghệ sĩ trong việc góp phần lưu giữ các giá trị ấy trên lĩnh vực văn học nghệ thuật.

Bên cạnh những thành công đã đạt được, Ban Tổ chức Cuộc vận động cũng nhận thấy một số hạn chế, thiếu sót, đó là: Tác phẩm tham dự có số lượng lớn nhưng chất lượng chưa thực sự đồng đều, nhiều tác phẩm dừng ở mức biểu đạt thông thường, ít giá trị nghệ thuật. Chưa có nhiều tác phẩm đặc biệt xuất sắc, vượt trội về giá trị sáng tạo. Cơ cấu giải chưa phù hợp, mức độ chênh lệch về giá trị thưởng giữa các giải có phần chưa hợp lý.

Trên cơ sở kết quả chấm của các giám khảo chuyên ngành, Ban Tổ chức đã xem xét, công nhận và quyết định trao bộ giải gồm: 03 giải A, 7 giải B, 10 giải C, 15 giải Khuyến khích cho tất cả các chuyên ngành có tác phẩm tham dự.

2.

Trong quá trình tổ chức Cuộc vận động, Hội VHNT nhận thấy trên thực tế, những năm qua Thái Nguyên đã có nhiều tác phẩm về đề tài 915 được sáng tác và đã đi vào đời sống, từ trước thời điểm Cuộc vận động được tổ chức. Tiêu biểu là: truyện dài “Nhật ký cô văn thư” (Ngọc Thị Kẹo, 2002), 2 bộ phim tài liệu “Nô en màu lửa” (2012) và “Những người ở lại” (2014 của các tác giả thuộc Đài PT-TH Thái Nguyên; ca khúc “Hồn dân tộc” (nhạc Lê Tú Anh, thơ Phạm Xuân Đương, 2012); tiểu thuyết “Những người mở đường” (Hồ Thủy Giang, 2016), những bài thơ đầy xúc động của các nhà thơ Thế Chính, Thanh Duy từ đầu những năm 2000…

Xuất phát từ mong muốn ghi nhận và trân trọng những đóng góp của các tác giả trong việc tri ân công lao của Đại đội TNXP 915, Ban Thường vụ Hội VHNT tỉnh đã tham mưu đề xuất tặng thưởng cho 10 tác phẩm về đề tài 915 có chất lượng, có ảnh hưởng xã hội, đã đi vào đời sống trong những năm qua.

Việc làm này đã nhận được sự ủng hộ và nhất trí của các đồng chí lãnh đạo Tỉnh ủy, lãnh đạo Ủy ban Nhân dân tỉnh, trực tiếp là đồng chí Trưởng Ban chỉ đạo Tôn tạo và phát huy giá trị Di tích lịch sử quốc gia Địa điểm lưu niệm các thanh niên xung phong Đại đội 915. Điều đó thể hiện sự trân trọng, ghi nhận của lãnh đạo tỉnh đối với những đóng góp của đội ngũ văn nghệ sĩ nói chung, những người dành tâm huyết, tài năng sáng tác về đề tài 915 nói riêng.

3.

Ngay từ tháng 3 năm 2018, song song với việc tổ chức Cuộc vận động, Hội VHNT tỉnh đã nhanh chóng thành lập Tổ công tác làm nhiệm vụ sưu tầm, sáng tác, biên soạn cuốn sách tuyển chọn tác phẩm văn học nghệ thuật về Đại đội TNXP 915 Anh hùng.

Các thành viên trong tổ đã tham gia đầy đủ các đoàn công tác của tỉnh do Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy chủ trì, thực hiện nhiệm vụ sưu tầm, khai thác thông tin về Đại đội TNXP 915. Sau khi hoàn thành việc thu thập tư liệu, các thành viên trong tổ đã làm việc tích cực, khẩn trương trong mọi công đoạn sáng tác, sưu tầm, biên tập, xuất bản.

Sau bốn tháng triển khai, bộ phận biên soạn đã hoàn thành toàn bộ bản thảo, đã tổ chức lấy ý kiến góp ý của các nhà văn, nhà báo, cựu TNXP, cán bộ nghiên cứu lịch sử, các đồng chí trong Ban Thường vụ Tỉnh ủy, qua nhiều lần góp ý sửa chữa, trình Thường trực Tỉnh ủy và Ban Chỉ đạo duyệt, cuốn sách đã được phát hành kịp thời phục vụ dịp khánh thành và đưa vào sử dụng Nhà tưởng niệm 60 liệt sĩ TNXP hy sinh tại Gia Sàng đêm Noel 1972.

Sách mang tên “Đại đội 915 - Còn mãi với nước non” (tập 1) gồm 40 tác phẩm thuộc các loại hình văn học (thơ, truyện ngắn, truyện ký, bút ký), 35 bức ảnh, tranh minh họa, 2 tác phẩm âm nhạc, được tuyển chọn từ các tác phẩm đã công bố và mới hoàn thành trong Cuộc vận động.

Hội VHNT trân trọng cảm ơn các văn nghệ sĩ đã ủng hộ, tham góp tác phẩm giúp Hội thực hiện thành công Cuộc vận động, cảm ơn Tổ công tác đặc biệt của Hội đã nỗ lực biên soạn, xuất bản cuốn sách “Đại đội 915 - Còn mãi với nước non”.

Đặc biệt, Hội VHNT trân trọng cảm ơn đồng chí Bí thư Tỉnh ủy Trần Quốc Tỏ cùng Thường trực Tỉnh ủy; trân trọng cảm ơn đồng chí Lê Văn Tuấn, Ủy viên Ban Thường vụ, Trưởng ban Tuyên giáo Tỉnh ủy cùng cán bộ công chức Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy; trân trọng cảm ơn đồng chí Trịnh Việt Hùng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, Trưởng Ban Chỉ đạo 915 cùng các thành viên Ban Chỉ đạo đã quan tâm sát sao, ủng hộ và tạo điều kiện về mọi mặt cho Cuộc vận động và quá trình xuất bản cuốn sách được thực hiện như kế hoạch đã đề ra.

Cảm ơn toàn thể cán bộ viên chức Hội VHNT tỉnh đã tận tâm phục vụ góp phần vào thành công của những nhiệm vụ đặc biệt này.

Cảm ơn các cơ quan báo chí truyền thông thời gian qua đã đồng hành, quảng bá cho hoạt động tri ân các liệt sĩ, cán bộ, đội viên Đội 915 của Hội VHNT tỉnh.

Chúng tôi hi vọng các tác phẩm có chất lượng qua Cuộc vận động này sẽ đi vào đời sống, như mục đích tốt đẹp đã đặt ra ban đầu, đó là: thông qua đặc trưng của các loại hình văn học nghệ thuật, trực tiếp phục vụ cho các hoạt động tuyên truyền, quảng bá về Đại đội 915 Anh hùng; lưu giữ và tuyên truyền các giá trị lịch sử, truyền thống về mảnh đất, con người Thái Nguyên trong lĩnh vực văn học nghệ thuật.

Chúng tôi cũng hy vọng với số lượng, chất lượng tác phẩm từ Cuộc vận động lần này, sẽ có dịp được xuất bản cuốn sách “Đại đội 915 - Còn mãi với nước non” tập 2, để tiếp tục được phục vụ công chúng.