Nữ Bí thư chi đoàn Đại đội 915

Đã sang hè, nhưng vùng đất thị trấn Bằng Lũng (Chợ Đồn, Bắc Kạn) còn chìm ngập trong sương. Nhưng rồi chỉ một loáng, khi mặt trời vượt qua mấy dải núi, cả khoảng trời Chợ Đồn trở nên quang đãng, nắng ùa xuống mang theo hơi thở ấm áp của thiên nhiên. Chúng tôi đi trong khung cảnh ấy với tâm trạng có phần háo hức vì sắp được gặp nữ Bí thư chi đoàn Đại đội TNXP 915 năm xưa, cựu TNXP Nguyễn Thị Hồng Nhung. Bà là một trong số 7 đội viên bò ra từ đống bê tông đổ nát, cố lết về nơi đơn vị đóng quân báo tin cho đồng đội.

Chỉ sau mấy lời gắng gượng: “Các anh chị ơi, những người đi cùng em sớm nay chết hết rồi. Chết... hết... rồi...”, bà nằm ngất đi. Đồng đội vội đưa bà vào bệnh viện cấp cứu. Mấy ngày sau đó, khi đã tỉnh hẳn, bà được các bác sĩ kể lại: Bà nhập viện trong tình trạng hôn mê bất tỉnh, lúc cạo tóc để băng bó vết thương trên đầu, trái tim bà gần như ngừng đập. Nhưng có lẽ bởi nghị lực phi thường tiềm tàng ẩn sâu trong con tim, khối óc nên bà đã chiến thắng tử thần, trở về với đồng đội và tiếp tục chiến đấu, cống hiến.

Bà kể: Hôm đó hầm trú ẩn trúng bom, 2 ngăn hầm ngoài đổ sập xuống, còn ngăn ở giữa bị ép lại, tất cả hy sinh tại chỗ. Tôi và một số người trú ở ngách hầm phía ngoài bị sức ép bom nổ hất tung lên. Tôi bị đất đá vùi đến ngang ngực, gạch vỡ văng vào đầu. Tôi ngất đi hồi lâu, lúc tỉnh lại thấy khắp sân ga Lưu Xá tối đen mù mịt, tiếng kêu cứu của đồng đội đang lịm dần. Tôi trấn tĩnh, dồn hết sức lực, cố nhoài người tự giải thoát. Khi đã có phần tỉnh lại, tôi vừa đi vừa bò lết về đơn vị trong tình trạng thể xác đau đớn, tinh thần hốt hoảng.

Nói về vết thương cũ, bà giãi bày: Ngày còn trẻ thì lúc trời thay đổi thời tiết, toàn thân đau nhức từ đỉnh đầu đến gót chân. Nhưng mấy năm nay thì cơn đau không đợi lúc, cứ bất chợt đau lộng ra từ óc, có lúc lại đau thúc ra từ ruột. Nhưng so với đồng đội, tôi được may mắn hơn rất nhiều vì được sống trở về. Cùng thôn với tôi (bấy giờ là thôn Bản Duồng) có anh Nguyễn Bỉnh Dung và chị Mã Thị Nghi đi TNXP cùng đợt. Sau trận bom đêm Noel năm 1972, gia đình tôi và gia đình anh Dung, chị Nghi đều nhận được giấy báo tử. Nhưng tôi đã không chết”.

Bà Nhung sinh ra trong một gia đình nông dân. Nhà có 6 anh chị em, bà là người con thứ tư. Cuộc sống thường ngày ăn cơm độn sắn, độn củ mài, bữa đói, bữa đủ nhưng trời phú cho bà nụ cười tươi tắn và sở thích mê ca hát. Lúc chuẩn bị thi hết kỳ II của lớp 8 (hệ 8/10), thấy cán bộ địa phương đến nhà vận động đi TNXP, bà xin phép pò mé được lên đường làm nhiệm vụ của tuổi trẻ. Chiều lòng con gái, pò mé không ngăn cản, chỉ khuyên con: Đã đi thì gắng hết sức mình, dù khó khăn, dù phải hy sinh cũng không được bỏ đội ngũ. Bà nói hồn nhiên: Pò mé yên tâm, ngày đất nước thống nhất, con sẽ về phụng dưỡng pò mé.

Vào Đại đội TNXP 915, bà được Ban Chỉ huy Đại đội giao nhiệm vụ làm Bí thư chi đoàn. Hằng ngày cùng đồng đội vá ổ gà, bạt ta-luy, bảo đảm thông tuyến cho người xe qua lại, bà còn tổ chức các hoạt động phong trào văn hóa, văn nghệ, thể thao cho đoàn viên, thanh niên.

Hầu hết đoàn viên, thanh niên trong Chi đoàn đều còn rất trẻ, lại từ vùng cao xuống. Đến Đại đội, hằng ngày ra công trường làm việc, những sinh hoạt như ăn, ở, ngủ, nghỉ đều phải tuân thủ theo mệnh lệnh. Cuộc sống gò bó, nghiêm khắc theo kỷ luật quân đội đã khiến một số đội viên nảy sinh tư tưởng muốn rời ngũ về nhà. Thông qua sinh hoạt Chi đoàn, chị Nhung và Ban Chỉ huy Đại đội nắm bắt được diễn biến tâm lý, tư tưởng của từng người, từ đó tuyên truyền, vận động đoàn viên, thanh niên trong Chi đoàn giữ vững lập trường, tiếp tục bám sát nhiệm vụ của tuổi trẻ khi Tổ quốc cần.

Hoạt động của Chi đoàn góp phần ổn định tư tưởng trong mỗi đoàn viên, thanh niên, làm tăng thêm sức mạnh chiến đấu của Đại đội. Chính vì thế mà những ngày đạn lửa khốc liệt do đế quốc Mỹ trút xuống vùng đất gang thép Thái Nguyên, xuống nhiều làng mạc, đồng ruộng… làm nhiều người chết, trong đó có sự hy sinh của Đại đội, nhưng đau thương càng làm tăng khí thế quyết thắng của những đoàn viên, thanh niên Chi đoàn thuộc Đại đội 915.

Bà Nhung kể: Hôm đó, ngày 24/12/1972, cả Đại đội được báo thức từ rất sớm, điểm danh quân số có hơn trăm người. Hơn 60 người được điều động đến ga Lưu Xá làm nhiệm vụ bốc dỡ hàng hóa. Chúng tôi biết đây là nhiệm vụ cực kỳ quan trọng, phải chạy đua với thời gian, nên ai nấy hăng say làm việc. Hết vác chuyển bằng vai, chúng tôi đứng thành dây để chuyển hàng. Chiều muộn, cơm chưa kịp ăn, tiếng còi báo động đã hú vang, một vùng trời đầy tiếng máy bay gầm gào, rồi thình lình trút xuống những trái bom oan nghiệt.

Ngay sau thời gian dưỡng thương, sức còn yếu, nhưng bà tình nguyện trở lại Đại đội TNXP 915 làm nhiệm vụ. Cho đến năm 1974, bà nhận nhiệm vụ mới tại Trường Công nhân miền núi Bắc Thái làm "chị nuôi". Năm 1978, bà chuyển về huyện Chợ Đồn làm nhân viên văn thư, năm 1993, nghỉ hưu theo chế độ. Bà tự hào kể: Từ thuở đi TNXP cho đến ngày nghỉ chế độ hưu trí (21 năm), tôi chuyển qua nhiều cơ quan, làm nhiều công việc khác nhau, nhưng nhiệm vụ nào tôi cũng hoàn thành xuất sắc, được đồng chí, đồng nghiệp, bạn bè tin mến.

Hỏi chuyện về gia đình, bà vui vẻ nói: Năm 1975 tôi về thăm nhà, các cụ mai mối cho ông Tô Công Khanh, người bên xã Đại Sảo. Gặp nhau một lần là nên duyên chồng vợ. Chúng tôi có với nhau 3 mặt con. Hiện các con đã trưởng thành, ra ở riêng, nhà bây giờ chỉ có 2 vợ chồng già tự chăm nuôi nhau.

Tiếp lời vợ, ông Khanh cho biết: Vợ chồng chúng tôi có cuộc sống khá chật vật. Khu đất nhà vợ cho ở chân dốc Lùng Váng này là triền núi dốc. Vợ chồng tôi mất rất nhiều công sức, tiền của để bạt núi, san lấp đất. Nhưng đó là ngôi nhà dựng lên bằng cây que, lợp lá tạm bợ, xiêu vẹo. Năm 2012, Hội cựu TNXP tỉnh Bắc Kạn và Quỹ Tài trợ xây dựng Nhà tưởng niệm liệt sĩ TNXP Gia Sàng (Thái Nguyên) đã hỗ trợ cho gia đình 30 triệu đồng để làm lại ngôi nhà này. Cảm động lắm, anh em họ mạc, bà con lối xóm mỗi người giúp thêm chút đỉnh để vợ chồng tôi xây nhà.

Ở tuổi 64, sức không được khỏe, nhiều thứ bệnh phải mang trong người, nhưng bà Nhung vẫn tích cực tham gia hoạt động phong trào tại địa phương. Bà nói vui: Xưa còn trẻ đi TNXP, nay về già làm Chi hội trưởng Người Cao tuổi, ấy là vì "cái máu" phong trào sôi nổi nên được các cụ tin dùng... Rồi bà hăng hái đưa chúng tôi đi thăm một số thân nhân gia đình liệt sĩ TNXP. Với các gia đình này, bà thân thiện, gần gũi như người nhà. Bà nói: Tôi may mắn được trở về, nên luôn mang tâm nguyện được làm một điều gì đó để khỏa lấp khoảng trống mất mát ruột thịt của các thân nhân liệt sĩ.

Tôi nắm chặt tay tạm biệt bà, tạm biệt ngôi nhà của vợ chồng bà Nhung, ngôi nhà mà lâu nay đã trở thành nơi hội ngộ, sẻ chia tâm tư tình cảm, kinh nghiệm nuôi dạy con cháu của các cựu TNXP huyện Chợ Đồn và người dân trong vùng.

Ghi chép. Gia Bảo