Nhớ hương nếp ả (*) làng tôi

Mỗi dịp Tết Nguyên đán về thăm quê, tôi đều rẽ vào cái quán nhỏ dưới gốc đa mua một gói xôi nếp ả. Người làng tôi ai cũng biết ngày hôm nay chỉ duy nhất cái quán ấy còn bán loại xôi nếp ả. Tôi mua về để đặt lên ban thờ của mẹ. Sinh thời, vào ba ngày Tết, dù trên ban thờ đầy món ăn ngon nhưng không bao giờ mẹ quên đặt lên một đĩa xôi nếp ả làng tôi. Đĩa xôi nghi ngút khói tỏa một mùi hương thầm kín mà nồng nàn khó quên.

Dỡ gói xôi cho vào đĩa, đặt lên ban thờ, thắp ba nén nhang, tôi thì thầm:

- Mẹ ơi! Xôi nếp ả, xôi trắng, không đỗ, không lạc, không thịt… thứ xôi mà mẹ thích nhất đấy ạ.

Làn khói hương mong manh đưa tôi về ký ức.

Ngày còn bé, nhà tôi vào mỗi dịp Tết Nguyên đán, ai cũng một tay cầm xôi, một tay cầm miếng thịt gà vừa ăn vừa tấm tắc:

- Cơm nếp ả ăn với thịt gà tuyệt thật.

Đúng là cơm nếp thịt gà ăn rất ngon nhưng tôi chưa bao giờ thấy mẹ ăn xôi với bất cứ thứ gì. Và cũng không bao giờ nấu xôi cùng thứ gì, chỉ thuần gạo nếp. Thấy lạ, tôi hỏi, mẹ bảo:

- Chỉ ăn xôi trắng mới thấy hết được cái thơm cái dẻo của từng hạt mưa, sợi nắng, ngọn gió và mới thấy được vị đậm của đất cùng hạt mồ hôi rơi xuống khi gieo cấy con ạ. Con có biết tại sao hạt gạo nếp ả lại thơm dẻo vậy không? Là vì trong lòng nó mang cả hai mùa nóng, lạnh. Cây lúa cấy vào những ngày tháng Năm nước ngoài đồng như có người đun, còn lúc thu hoạch là tháng Mười giá rét, áo đơn áo kép ra đồng.

Thấy tôi vẫn tần ngần, mẹ chậm rãi:

- Lớn lên con sẽ hiểu.

Đĩa xôi trên ban thờ phảng phất thơm làm tôi nhớ đến những buổi tan trường vào lúc lúa trổ bông. Khi ấy, cứ hết giờ học là bọn tôi lại rủ nhau chạy ra cánh đồng. Phấn hoa lúa trải vàng đến tận cuối trời, hương lúa thơm ngào ngạt. Lũ chúng tôi thi nhau hít hít mùi hương ấy. Mùi hương làm bọn tôi quên cả giờ về.

Về đến nhà, tôi cất tiếng:

- Con chào mẹ!

Mẹ nhìn tôi:

- Anh cả tan học không về ngay mà còn ra cánh đồng bêu nắng hả?

- Con có ra đồng đâu ạ - tôi chối.

Mẹ tôi cười:

- Cái miệng anh nói dối nhưng áo quần trên người anh không biết nói dối đâu, nó đang tỏa ra mùi phấn hương lúa nếp ả, anh về đến cổng mẹ đã thấy rồi.

Tôi ngớ người, đỏ bừng mặt.

Đúng như vậy. Làng tôi từ khi phấn lúa phơi màu cho đến hết vụ gặt và đến tận Tết, ai đi qua cánh đồng, quần áo cũng mang theo hương lúa.

Hương lúa như thấm vào từng con người, từng con ngõ, từng lùm cây bụi cỏ làng tôi. Đám trẻ chúng tôi lớn lên, người ở lại, kẻ dời làng nhưng trong tâm hồn mãi còn lưu giữ hương thơm cánh đồng một thuở, nhất là vào dịp Tết, không ai có thể quên mùi hương nếp ả trên bàn thờ tổ tiên.

Nguồn ảnh: nongnghiep.vn

Một lần từ thành phố về thăm nhà, mẹ buồn rười rượi, nói với tôi:

- Làng mình sắp không còn hương lúa nữa rồi, tất cả cánh đồng nếp ả và nhiều đồi bãi sẽ bị thu hồi để phục vụ cho việc khai thác, nghe đâu là loại khoáng sản gì quí hiếm lắm.

Ngày khởi công khu mỏ, lúc những cái máy múc vươn gầu cắm xuống thịt da cánh đồng màu mỡ múc từng gầu đất lên xe ô tô, tôi thấy mẹ vội quay đi lấy ống tay áo lén lau nước mắt:

- Mất hết rồi, làng mình không còn hương lúa ả nữa.

Tận sau này, khi những cánh đồng lúa ả làng tôi đã hoàn toàn mất dấu, nhưng cứ vào những tháng lúa ngoài đồng trổ bông, tôi lại thấy mẹ ngồi bần thần ở đầu hè như đón đợi mùi hương lúa ả bay về.

Bây giờ mẹ không còn. Nhìn mắt mẹ trong di ảnh, thấy còn như ngấn một nỗi buồn không tan. Lòng tôi nghẹn lại. Mẹ ơi, lại một cái Tết nữa đến rồi. Mẹ nói đúng. Cho đến tận hôm nay, khi đã trưởng thành con mới hiểu vì sao mẹ không bao giờ nấu xôi cùng thứ gì, chỉ thuần gạo nếp ả, và bày lên ban thờ thứ xôi thanh tao, tinh khiết ấy. Con hiểu, đó là hương vị Tết mà chỉ làng mình mới có, gia đình mình mới có. Mùi vị ấy, tuy đơn sơ mộc mạc như những cánh đồng nhưng chính là nỗi nhớ thương không bao giờ tàn phai trong ký ức mỗi con người.

(*) Nếp ả: Nếp cái hoa vàng

Đào Nguyên Hải