Heo may về ngang ngõ

Định chẳng đổ đất làm vườn vì có tiền đâu, nhưng cứ nghĩ thầy suốt ngày loanh quanh trên chiếc giường, có ra đến sân thì chỉ phạm vi vài khuông gạch. Chả là thầy tôi bị tai biến, liệt nửa người mười mấy năm nay. Thôi, đổ đất, cho thầy vui.

Bốn xe đất phù sa, vườn đầy ú ụ. Đổ đất rồi thì phải quy hoạch, trồng cây chứ. “Chỗ này hồng xiêm, chỗ này ổi găng, chỗ kia trồng bưởi Diễn”. Thầy hào hứng. “Thầy mà đã hào hứng thì ok, bác à”. Đồng chí đồn trưởng đồn 723 ở Gialai – là chú Thành, em tôi điện về, quyết. "Trồng, phải là cây chiết, kha khá, sang năm bói quả luôn, bác ạ", chú Thành, còn rốt lại. Bốn cây hồng xiêm, bốn cây ổi găng, bốn cây bưởi Diễn... ngặt thế. Hôm đi mua giống, con số bốn cứ ám tôi, lúc “lên cây” ở vườn ươm. Thứ gì cần cũng chỉ còn bốn lận. Hồng Xiêm thì không sao, ổi sẽ cho bớt nhà cậu Nghĩa. Bưởi Diễn, hom chỉ vừa ba. Đúng ra, ghẹ chẵn bốn rọ, nhưng thầy chỉ đạo: “Đặt ba”. “Thầy nói, đương nhiên là trên cả ý sếp quyết rồi”. Chú Thành lại tê-lê-phôn về thế. Nghĩa là có một gốc, phải ghép hai cây. Hai cây kẹ, giồng xong, nhìn xâu xấu là…

Trong lúc thầy chưa hối đẩy xe lăn ra nghiệm thu vườn, tôi hộc tốc lên Cẩm Giàng. Tới cái góc chợ quê chỗ cậu bé Vinh - tên hồi năm sáu tuổi của nhà văn Thạch Lam ngày xửa xưa - chuyên níu gấu áo mẹ bán dao bán thuốc lào, chờ được thưởng thanh kẹo mạ. Bây giờ, ở đây là chỗ bán cây giống và bán vịt con. Lần nào nhảo chợ, tôi cũng bâng khuâng đứng chỗ này một lúc lâu. Bồi hồi nghĩ mãi về cố nhân và nhớ cái truyện ngắn "Hai đứa trẻ", đọc, rồi buồn đến ruộng người. Tôi tong tả trỏ một cây chiết, to dáng, đói vào chắc chắn sẽ đẹp chỗ hai cây Diễn lép. “Cháu đảm bảo, bưởi Diễn chính tông”. “Tông cái đầu mày, nếu mà ra quả chua loét”. Tôi trả cậu thanh niên bán cây trăm bạc - cây bưởi chỉ đáng vài chục thôi, rồi mắng nó một câu, củng vào trán nó một cái.

Đấy là chuyện cách đây vài năm... Ổi cứ lên cao, bưởi thì chùng chình quả và mảnh vườn của thầy tôi nhìn mơn mỡn, mát cả mày. Ra Giêng khi anh em tôi dấn lên, lát được vài hàng gạch đỏ chạy sát tận bờ ao. Nhìn vườn càng mát mắt. Rồi không ngờ chỉ năm sau, cây bưởi trồng góp ra quả sai chũn chĩn, múi ăn mát miệng - là bà xã và mấy cô em của tôi khoe nhau.

“Quả cây bưởi Góp khá thì tỉa hai cây Diễn đi, thầy nhỉ?”. “Ờ, ờ...”. Lần nào về nhà, buổi trưa tôi cũng nhảng ra vườn, ngắm nghía. Cây Góp đã vươn cao ngấn trán tôi và đậu vô số quả vàng au, chĩu chịt vít cành đến la đà.

Một góc vườn nhà thầy tôi

Tháng Tư, khi những cơn mưa rào lộp độp trải xuống các thửa lúa lặc lè đòng đòng chửa, chú Thành cắt phép về chơi. Nhìn mảnh vườn xinh xẻo rườm rà quả, lá, cây cối vươn cao, chú lại có ý tưởng nới mấy khuông bồn, cuốc hốc to ra để dễ bỏ phân chăm cho chị em nhà cây vượng nhớn. Đúng là hoạ… ai bảo làm nông dân dễ. Hai cân đạm hột, anh em tôi bỏ quá tay vào bốn gốc cây bưởi lá hoa đang tươi tốt. Đắng cay. Ba hôm sau rụng sạch cả hoa, không còn một cuộng, rồi lá cũng theo gió lìa cành. Chủ nhật về nhà, tôi bơ phờ nhìn góc vườn khô cành bạc gốc mà muốn xụng xuống theo luôn. Giờ, lại phải tính trồng gì. Thành quả mấy năm, chỉ vài cái nhúm tay trôi theo gió táp đầu hồi nhà. Không có cái dại nào bằng dại chẳng thạo việc lại làm như… thật. “Mà cũng lạ, có thứ chẳng tập sao hai ông ấy thạo thế”. Tôi thoáng nghe mấy chú rể em, nháy nhau lúc vài ba chén rượu…

Buổi trưa trong nhà nóng nóng. “Cho thầy ra vườn cả ơi”. “Dạ vâng. Thầy đừng lần cửa. Chờ con”. Tôi nói vọng từ sân thượng xuống. Vọt mấy bước cầu thang thế mà đã thấy thầy ngật ngưỡng bíu đầu giường. Quặp cánh tay không liệt vào mố tường, định lần ra cửa. “Để con, để con”. Miệng nói, tôi ủn cái xe đẩy vào đằng sau thầy. “Hì, à”. Thầy thở phào một tiếng rồi đĩnh đạc hai chân thõng trên chiếc xe lăn. Rồi tôi kê chân thầy lên hãm. Rồi tôi ghệ cả người và xe thầy xuống bốn bậc hè. Rồi nhúc nhắc tôi đưa thầy ra được giữa vườn… “Gượm gượm, góc kia. Cả”. Thầy giơ cái gậy chống, có bốn chân choẽ quặt. Vật bất ly thân của thầy, trỏ trỏ ra góc vườn nơi gốc hồng xiêm táp lá bởi sâu đục thân, nửa tháng nay. “Chỗ này phải đơm cây khế, anh à”. Anh à - Tôi biết, những lúc việc quan trọng hay nghiêm giọng lệnh, là thầy lại gọi tôi: Anh. “Vâng thầy. Con biết”.

Thế là… “Thôi, tôi không xin nhiều, cây khế ấy mà. Đây cũng đáng nửa tạ thóc rồi". Rồi người mua người bán cứ dùn dẩy mãi. Người mua thì đắn đo còn người bán khế không nỡ lấy thêm. “Bác vô tư đê. Em mới tát ao, có tiền”. “Ơ hay chú này. Chú “đánh” cây cho là may, không khi tôi trả sản làng. Chuyển lều về, trẻ trâu cũng đu đổ mất thôi”. Rồi thống nhất 500 ngàn, rồi đến nửa họ nhà tôi kéo ra đào đào bới bới khiêng khiêng. Nửa ngày, cây khế cũng được chuyển về trồng ở góc vườn, đúng chỗ thầy tôi trỏ. Không chệch phân nào. Mỗi lần về nhà, cứ ngắm cây khế ba nhánh, giống cây lưỡng quả - lại hay thế chứ, ngọt chua bìu díu. Tôi cứ tấm tắc xuýt xoa. “Mà, ông chủ lều cá lấy rẻ quá. Tại chú không cương quyết đưa thêm chứ gì?”. “Bác này. Em đã từng là bộ đội, sao lại không cương quyết. Cây khế cằn ngoài đồng. Giá tiền đong nửa tạ thóc, thế thôi”. Tôi cứ cậy quyền làm anh mắng át chú em rể được phân công chủ trì việc mua cây khế. Khi cây khế trồng đã ra mầm, một vài lần về nhà lại ngắm, tôi mới chợt hiểu ra cái cách mua bán ở quê tôi vẫn hệt ngày xưa - bao giờ cho đến ngày xưa. Đâu chỉ là mua với bán. Bán còn để cái tình nương theo, mua còn dọn nơi đi lại. Cây khế không phải là sự mặc cả rẻ đắt, là đồng bạc mà nó là tặng là quà, tình làng nghĩa xóm. Hôm trước về chăm cha mẹ, tôi ra vườn ngắm khế. Và trong lòng điệng chắc một điều, sang năm vụ quả đầu tiên tôi dứt khoát phải nhớ vặt những trái to mũm nhất, mang biếu ông chủ lều cá đã tặng cây khế cho tôi.

Độ một tháng sau… “Cháu ơi là cháu. Cây khế bị sâu đục thân rồi. Mợ mày chiều nay bới đống lá tấp gốc. Thấy mấy đùm mùn rễ đùn ra. Cậu ngó, rõ vài lỗ ngoằn ngèo giống hệt sâu đục thân gốc hồng Xiêm, năm ngoái”. “Thế thì nguy rồi. Cậu có cách gì không?”. Mà thôi, ông lái xe dọc Trường Sơn rồi về làm đội trưởng vệ sĩ mấy khu công nghiệp thì biết bắt sâu làm sao đây. Định là định nói rõ ra như thế. Nói cái việc tôi chẳng tín nhiệm cậu Cần tôi trong vụ bắt sâu đục thân cây khế. May, mà kìm lời lại. Ôi, cây khế. Nghĩ thì nghĩ vậy, tôi bỗng mở roạt màn hình máy tính. Thì đành hỏi ông “Gúc gồ” chứ tính sao. Sau một hồi choét cả mắt. Nào là thuốc bắt sâu đục thân, nào là chính hãng loại thuốc khử sâu nhai cành khế. Đại để là mờ mắt tôi vẫn chẳng tìm ra cách gì để chuyển thông tin về cho ông dũng sĩ lái xe đường Trường Sơn năm xưa diệt mấy ổ sâu trong thân cây khế quý. “Chú ơi. Chú có nhà không?”. Thằng nào thế không biết. “Chú không có nhà đâu nhé. Chú đang bận”. “Ơ. Chú đang ở nhà mà nói là không có nhà”. “À, ừ. Chả là đang rối như canh hẹ đây. Chú không pha trà cho mày uống được đâu”. “À vậy. Chú vắng nhà thì thôi. Thấy cô nhà chú nói chuyện cây khế đang căng… à ừ. Chú vắng nhà thì cháu đi đây”.

Ờ - Đúng rồi. Thằng cu Hoàng, chuyên cây cảnh, nhà tầng tư. Sao mình không hỏi nó cơ nhỉ. “Ơ, Hoàng ơi. Chú xin lỗi. Chú ở nhà. Chú pha trà luôn đây. Mời ông cháu vào đi”. Tôi đứng vội dậy mở cửa, phi ra cầu thang kéo thằng Hoàng vào nhà… rồi không biết bao xuýt xoa, bao nhiêu rằng thì là mà, thằng Hoàng phát sốt ruột, cuối cùng nó đắng đót được câu: “Chú điện ngay cho ông dũng sĩ lái xe đường Trường Sơn. Kiếm một chiếc ruột dây phanh xe đạp. Sáng sớm tinh mơ, luồn vào cái lỗ tổ sâu, ngoáy thật lực, rồi mua loại thuốc trừ sâu sau đây… chú cầm bút ghi đi. Mua một cái xi lanh gộc, bơm thuốc tuần một lần vào tổ sâu to. Sâu sẽ chết, khế sẽ khỏe”. “Ôi rồi. Liệu có sẽ… không Hoàng?”. “Thì cứ nghe lời cháu mách đi. Còn lộc chủ công thầy. Nếu không diệt được sâu, lại báo cháu. Sẽ điệu bố cháu ở quê. Nông dân thứ thiệt nhé. Cháu sẽ chở sang để cứu cây khế cho nhà chú. Chú yên tâm chưa”. Thế là tôi sao y bản chính lời vàng ý ngọc của thằng Hoàng “cây cảnh”, chuyển bằng phôn cho ông cậu dũng sĩ lái xe đường Trường Sơn năm xưa.

Nửa tháng sau.

“Anh à. Cây khế khỏi bệnh rồi”. Giọng trong tê-lê-phôn là của thầy tôi mới oách. Thì ra cậu Cần bắt máy cho thầy nói chuyện với tôi. “Đúng thật là đi góc trời rồi nhé. Những tưởng về làm nông dân mà dễ à”. Thầy lại chốt thêm câu kháy.

***

Tháng Mười âm, những bông cỏ may tràn khoảnh đê làng tôi sao cứ trắng cong ngày thế. Hay là tháng Mười nay đang trằn trọc tháng Mười nao không biết. Như dự định, mưa qua Ngọ gió qua Mùi tôi sẽ về bo lại cái góc ao ngày xưa anh Lụn nhượng cho hết gọn tháng lương còm. Rồi cũng như cái cách cha của anh Lụn để cho nhà tôi cây khế. “Anh cắt cho em, em làm sinh phần thầy u sau này”. “Mua bán gì, cuối năm tôi thu cá xong chú quây đi, rồi đổ cát”. “Không anh, đất hậu sự không thể xin đâu”. “Thế hả. Thì chú đưa cho tôi một tháng lương là được”. Y vậy. Đúng là tháng lương còi của tôi ngày đó được anh Lụn nhượng cho cái góc ao rộng tướng. Tôi thở xuội. Khế thì thầy anh Lụn để rẻ, còn dấu đất sinh phần của thầy tôi do anh Lụn bán như cho. Mai tốt ngày, tôi đã gọi chú Cư thợ xây bo rồi sẽ đổ cát sông. Cát sông cho mát mẻ cho sạch sẽ. Đúng mười sáu xe bốn khối nhé. “Hai gói bánh này anh đem đặt khấn ở nhà thần linh, còn hộp bánh to anh thắp hương bên khu mộ các cụ đằng ngoại nhé”. Chiều qua cô Thinh, em gái tôi dặn dò. Nhà có cô em lấy chồng gần thật lợi. Đúng là không có cô này tôi chẳng thể biết xoay xở ra sao khi u tôi đã lẫn, còn thầy mắc chứng tai biến tính đã được mười ba năm rồi. Đận trường. Cứ nghĩ việc xúc cơm cho thầy ăn thôi, mười mấy năm nay, ôi chao... Được cái anh em nhà tôi con chị con nhậm, kim chỉ có đầu nên mọi việc xuôi như tiếng thở xuôi của tôi khi mua được cái góc ao nhà anh Lụn. Kèm việc bo ao, mấy hôm trước tôi về sơn lại tường nhà cho thầy u. “Cả à. Thầy đến chết chắc không được ở nhà xây”. Cái nhà, tôi vay tắp lự tiền ngân hàng xây cho thầy năm 2001 ấy, đúng là to nhất xã,… nhưng tôi thì phải lăn lưng đi chữa ti vi buổi tối rồi dạy tin học văn phòng, “kín” các ngày nghỉ ở trung tâm đúng sáu năm sau mới trả hết khoản nợ thế chấp sổ lương. Kiệt sức nhưng vui tới thăng thiên khi nhà mới được khánh thành.

Sáng nay, cùng với chú Cư thợ nề ra khảo sát cái góc ao về đến cổng nhà thấy có rổ khế to đặt trên chiếc ghế cao. Thì ra cô Thinh mấy hôm nay cứ vặt từng rổ khế đầy mang để ngoài cổng cho bà con chòm xóm ai qua lại nhón về kho cá rang tép cho ngon. Bước vào sân tôi chợt nhìn em gái đang dém dém cái khăn trước ngực thầy tôi, rồi đút cơm cho ông. Tôi lại quài người ngó rổ khế ngật nghẽo trên chiếc ghế đẩu trước nhà mà lòng bỗng reo vui như là có nhạc.

Reng reng…

“Bác cả à. Em đặt vé rồi. 26 tháng Chạp có mặt ở nhà, nhé” - Tiếng chú Thành, trong Nam gọi. Năm nay nhà tôi thêm chuyện vui hoa trái và điều quan trọng nhất là lần đầu tiên cả đại gia đình về sum họp đông đủ. “Tết Quý Mão nhà mình sẽ vui phải biết đây”. Tôi cứ lẩm nhẩm trong đầu thế.

Chiều sậm, từng vệt gió dài vun sương mờ giăng lớp lớp heo may đang ù ào kéo nhau về chật cái ngõ quê.

Tản văn. Phan Đình Minh