Đóa hoa sen giữa lòng khu Gang thép

Khu Di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm Khu Gang thép Thái Nguyên thuộc phường Cam Giá, thành phố Thái Nguyên được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa thể thao và Du lịch) xếp hạng Di tích Quốc gia năm 2003 theo Quyết định số 62, ngày 27/11/2003. Khu Di tích vừa hoàn thành việc tôn tạo, hứa hẹn là một “địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống của các thế hệ cán bộ công nhân Gang thép và điểm đến ý nghĩa của du khách.

Sáng mãi màu lửa thép gang

Năm 1959 Trung ương Đảng, Chính phủ quyết định chọn Thái Nguyên làm nơi xây dựng Khu công nghiệp Gang thép. Đây là khu liên hợp luyện kim khép kín từ khâu khai thác mỏ nguyện liệu, luyện cốc, luyện gang, luyện thép và cán thép, do nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa giúp ta xây dựng.

Các công trình trọng điểm thuộc dây chuyền sản xuất được xây dựng tại khu vực Lưu Xá (phía Nam thành phố Thái Nguyên) rộng trên 160 ha. Nhiều mỏ nguyên liệu ở một số địa phương thuộc tỉnh Thái Nguyên (Trại Cau, Núi Voi, Phấn Mễ) và các mỏ ở tỉnh khác như Cao Bằng, Thanh Hoá, Hải Dương, Tuyên Quang, Phú Thọ... Đầu những năm 70, nước Cộng hòa Dân chủ Đức giúp xây dựng thêm Nhà máy Luyện cán thép Gia Sàng.

Ngày 4/6/1959, Hội đồng Chính phủ (nay là Chính phủ) ra Quyết định thành lập Công trường xây dựng Khu Gang thép Thái Nguyên. Lúc này trên công trường có hơn 1,5 vạn người (trong đó có tới 97% là bộ đội chuyển ngành) với các phương tiện kỹ thuật cùng nhiều trang thiết bị thô sơ tập trung san lấp mặt bằng, thi công công trình.

Một vùng đồi núi mênh mông, bằng sức lao động thủ công là chủ yếu, toàn công trường đã bạt hơn 50 quả đồi, san lấp trên 11 triệu m³ đất đá. Vận chuyển hàng trăm nghìn tấn nguyên vật liệu thi công các hạng mục. Trong điều kiện vô cùng khó khăn, thiếu thốn, những người thợ vẫn làm việc với một tinh thần trách nhiệm cao nhất.

8giờ30 phút ngày 29/11/1963, mẻ gang đầu tiên ra lò tại lò cao số 1, đánh dấu một mốc son quan trọng, mở ra một hướng phát triển mới của ngành công nghiệp luyện kim Việt Nam, và ngày đó đã trở thành ngày truyền thống của các thế hệ công nhân Khu Gang thép Thái Nguyên. Ngày 20/12/1963, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã trực tiếp cắt băng khánh thành lò cao số I.

Trong thời kỳ chống chiến tranh phá hoại miền Bắc của đế quốc Mỹ, với tinh thần “Tất cả cho tiền tuyến”, 2000 chiến sĩ được quân đội lựa chọn và biên chế thành “Tiểu đoàn 6 Gang thép” và “Tiểu đoàn 9 Gang thép” lên đường ra trận. Từ tháng 4/1966, Khu Gang thép là một trọng điểm đánh phá của máy bay Mỹ. Các nhà máy, xưởng, mỏ và nhà ga chìm trong lửa đạn, cán bộ công nhân vẫn “bám máy bám lò”, “vững tay búa, chắc tay súng” trên từng vị trí sản xuất và chiến đấu.

Dưới bom đạn kẻ thù, những người thợ Gang thép thực sự là những người lính. Khẩu hiệu: “Khi Tổ quốc cần, sẵn sàng đổi máu lấy thép!” trở thành hành động của cả đội ngũ. Lưới lửa hiệp đồng tác chiến từ hỏa lực pháo phòng không của tự vệ Gang thép và các lực lượng vũ trang đã giữ cho ánh lửa lò cao luôn tỏa sáng. Trong những năm tháng vừa sản xuất, vừa chiến đấu, Khu Gang thép có 112 cán bộ công nhân hi sinh, 226 người bị thương. Sự cống hiến hy sinh của đội ngũ những người mặc áo thợ đã góp phần cùng cả nước thực hiện thắng lợi sự nghiệp đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Giai đoạn khắc phục khó khăn sau chiến tranh, đội ngũ cán bộ công nhân gang thép với tâm thế và ý chí: “Lao động quên mình vì sự nghiệp gang thép của Tổ quốc”, tổ chức thi công khẩn trương và lần lượt đưa các dây chuyền Luyện thép lò bằng số 1, Cán thép Lưu Xá, Luyện cán thép Gia Sàng vào hoạt động…

Thời kỳ thực hiện mục tiêu của công cuộc đổi mới kinh tế theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, công ty đã có những nỗ lực vượt bậc tái cơ cấu tổ chức quản lý, đầu tư hiện đại hóa các dây chuyền thiết bị công nghệ, trong đó có dự án đầu tư mở rộng sản xuất giai đoạn 1 Nhà máy Cán thép Thái Nguyên, Cán thép Thái Trung...

Các phong trào thi đua “Luyện tay nghề, rèn tác phong, phấn đấu trở thành lao động giỏi” và “Phát huy sáng kiến cải tiến kỹ thuật, hợp lý hóa sản xuất” trở thành hoạt động thường niên và có sức lan tỏa trong toàn ngành.

Từ ngày 1/7/2009, công ty chính thức chuyển sang hoạt động theo mô hình công ty cổ phần. Mặc dù còn gặp nhiều khó khăn, nhưng nhờ chủ động, quyết liệt trong điều hành, tăng cường công tác quản trị, xây dựng các qui chế quy định, chủ động bồi dưỡng đào tạo đội ngũ, công ty luôn hoàn thành các nhiệm vụ chính trị trong sản xuất kinh doanh và đời sống xã hội.

Trong quá trình xây dựng, Bác Hồ đã 3 lần về thăm Gang thép. Lần thứ 3 ngày 1/1/1964 Bác dành nhiều thời gian thăm hỏi động viên, căn dặn đội ngũ. Thực hiện lời dạy thiêng liêng của Người, mồ hôi, công sức trí tuệ và cả máu của nhiều thế hệ đã đổ xuống để xây dựng, sản xuất, chiến đấu bảo vệ nhà máy, tạo dựng nên truyền thống “Lao động cần cù, dũng cảm, sáng tạo vì sự nghiệp gang thép của Tổ quốc”.

Lan tỏa lời Bác dạy khi Người về thăm

Để xứng tầm với giá trị lịch sử và truyền thống của Công ty qua các thời kỳ, năm 2022, Công ty đã đề nghị với UBND tỉnh Thái Nguyên và Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch cho phép được mở rộng, tu bổ, tôn tạo Di tích Quốc gia Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm Khu Gang thép.

Được sự giúp đỡ của các cơ quan quản lý cấp trên, ngày 03/11/2023, Ủy ban Nhân dân tỉnh Thái Nguyên đã có Quyết định số 2736-QĐ/UBND phê duyệt cho phép Công ty làm chủ đầu tư triển khai xây dựng dự án từ nguồn vốn xã hội hóa, với kinh phí xây dựng trên 10 tỷ đồng. Công trình được khởi công xây dựng từ ngày 02/12/2023 và đến nay đã được hoàn thành và đưa vào sử dụng.

Quần thể khu di tích tu bổ, tôn tạo được mở rộng từ 1.220,7m² lên gần 10.000m², gồm Nhà tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh và tượng đài phù điêu đồng, ốp đá xanh được các nhà điêu khắc, kiến trúc sư hàng đầu của Việt Nam thiết kế. Bức phù điêu mô tả lại hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm Khu Gang thép lần thứ 3 ngày 01/01/1964. Tại địa điểm này, sau khi đi thăm lò cao số 1, Bác đã nói chuyện với công nhân Gang thép và căn dặn: “Để làm ra gang thép tốt thì người công nhân và cán bộ phải tôi luyện tinh thần cách mạng, lập trường giai cấp và ý thức làm chủ cho cứng rắn như thép, như gang. Nhất là cán bộ, đảng viên và đoàn viên phải làm như vậy”.

Bức phù điêu được đúc bằng đồng nguyên chất với kích thước cao 4,75m, rộng 3,6m và nặng trên 6 tấn; đi chính giữa là Chủ tịch Hồ Chí Minh; đi bên phải Bác là đồng chí Đinh Đức Thiện - Thứ trưởng Bộ Công nghiệp nặng được cử về làm chỉ huy công trường; đi bên trái Bác là đồng chí Chu Đỗ - Phó Chỉ huy Công trường; bên phải ngoài cùng là đồng chí Lê Đức Thọ - Tổng đội trưởng, Tổng đội thi công lò cao; đi ngoài cùng bên trái là đ/c Trần Bảo - Thư ký Công đoàn đầu tiên của Khu Gang thép.

Trong nhà tưởng niệm, gian chính điện thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh, hai gian bên thờ các vị lãnh đạo tiền bối và các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh trong chiến đấu bảo vệ Khu Gang thép thời kỳ Mỹ ném bom phá hoại miền Bắc.

Hơn nửa thế kỷ qua, bằng trí tuệ, bản lĩnh kiên cường, tinh thần lao động sáng tạo của cán bộ công nhân, các sản phẩm thép mang thương hiệu TISCO đã khẳng định được uy tín trên thị trường trong nước và quốc tế. Trong quá trình thi công, đội ngũ cán bộ công nhân các nhà máy, các mỏ đã đóng góp nhiều kinh phí và tham gia lao động xây dựng công trình với niềm tự hào và tri ân sâu sắc.

Gang thép Thái Nguyên là biểu tượng phát triển trong những năm đầu xây dựng Chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, là "đứa con đầu lòng" của ngành công nghiệp luyện kim Việt Nam. Chặng đường tiếp theo của công ty dẫu còn nhiều khó khăn, đội ngũ cán bộ công nhân đã và đang phát huy truyền thống, tiếp nối giữ ánh lửa gang thép luôn sáng mãi.

Cùng với các thiết chế văn hóa phục vụ người lao động như: Tượng đài công nhân Gang thép, nhà văn hóa, sân vận động, hồ Thiên Nga, khu di tích như chương sách lưu kí bao điều tốt đẹp và mang giá trị kết nối lâu bền, tiếp tục lan tỏa niềm tin yêu trên con đường đi tới.

Khu Di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm Khu Gang thép Thái Nguyên tọa lạc giữa không gian rộng rãi, kiến trúc đẹp như một đóa hoa sen bên các nhà máy luôn mở cửa chào đón mọi người tới thăm và chứng kiến sự nỗ lực của đội ngũ trong quá trình phát triển mới.

Phan Thái