Danh thắng Hang Chùa

VNTN - Ngày 27/10 vừa qua, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã có quyết định số 3082/QĐ-BVHTTDL xếp hạng Quốc gia đối với danh lam thắng cảnh Hang Chùa, xã Văn Lăng, huyện Đồng Hỷ. Đây là sự kiện rất có ý nghĩa là niềm vui và hy vọng trong tương lai cho du lịch cũng như đời sống văn hóa của nhân dân các dân tộc huyện Đồng Hỷ.

Từ Đường tròn trung tâm thành phố Thái Nguyên theo Quốc lộ 1B Thái Nguyên - Lạng Sơn đến km 7, rẽ trái theo đường liên xã khoảng 10 km đến ngã ba Phố Hích (xã Hòa Bình), đi khoảng 5km là đến UBND xã Văn Lăng. Di tích Hang Chùa ở xóm Vân Khánh cách UBND xã Văn Lăng 6km về hướng bắc.

Chùm nhũ đá khổng lồ trong Hang Chùa

Hang Chùa là hang đá tự nhiên, có diện tích rất rộng và sâu, có nhiều nhũ đá, là một cảnh quan còn hoang sơ, khí hậu mát mẻ, trong lành, núi non hùng vĩ. Hang Chùa còn bảo tồn được nhiều nhũ đá kỳ lạ, xứng đáng là danh lam thắng cảnh ở vùng Việt Bắc.

Ngoài ra, qua nghiên cứu tổng hợp các tài liệu ghi chép về Hang Chùa cho thấy đây là một trong những di tích có dấu hiệu về Khảo cổ học, là nơi cư trú lâu đời của con người thời Tiền sử. Cuốn: Từ điển địa danh văn hóa và thắng cảnh Việt Nam của nhóm tác giả: Nguyễn Như Ý, Nguyễn Thành Chương, Bùi Thiết, NXBKHXH Hà Nội 2004, trang 478 có viết: “Hang Chùa, di tích Khảo cổ học thuộc xã Văn Lăng, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên. Phát hiện năm 1984. Hiện vật tìm thấy ở Hang Tiên (hang Chùa A) gồm 1 hòn đá cuội gần hình tam giác, còn phần dưới có hai nhát ghè nhỏ, một công cụ chặt gần hình vuông bằng cuội có vết ghè và vết sử dụng, một công cụ chặt có lưỡi bằng cuội hình bình hành, có vết ghè, 2 mảnh tước nhỏ. Ở hang Chùa B tìm được 1 hiện vật như công cụ đào xới. Giai đoạn đá cũ, nằm chung với văn hóa Thần Sa”. Năm 1984 xã Văn Lăng thuộc huyện Võ Nhai. Theo Quyết định số 102//HĐBT ngày 02/4/1985 về điều chỉnh địa giới một số huyện, thành phố thuộc tỉnh Bắc Thái, xã Văn Lăng được chuyển về huyện Đồng Hỷ. Đặc biệt trong cuốn: Những phát hiện mới về Khảo cổ học năm 2011 do Viện Khảo cổ học (Viện Khoa học xã hội Việt Nam) do Nhà xuất bản Khoa học xã hội ấn hành năm 2012, tại bài Điều tra khảo cổ học huyện Đồng Hỷ, Thái Nguyên năm 2011 do Viện Khảo cổ học và Bảo tàng tỉnh Thái Nguyên phối hợp thực hiện khảo sát, nghiên cứu và công bố:“Hang Chùa thuộc xóm Vân Khánh, xã Văn Lăng, có tọa độ 21048'37,9''độ vĩ Bắc, 105054'25,6' ' độ kinh Đông. Trần hang không quá cao, nhiều nhũ đá phủ. Hang có diện tích lớn. Nền hang hiện nay không còn nguyên vẹn, bị xáo trộn nhiều do hoạt động của con người”.

Hang Chùa cũng là một trong những hang đá thiêng ở địa phương gắn với một số truyền thuyết là nơi trú ẩn và luyện tập dân binh dưới sự chỉ huy của Phò mã lang Dương Tự Minh - vị Thủ lĩnh phủ Phú Lương dưới triều nhà Lý ở thế kỷ XII đã có công chiêu tập nhân dân các dân tộc châu Thái Nguyên chống bọn giặc cỏ phương Bắc. Đó là những câu chuyện truyền thuyết huyền thoại gắn với sự tích Hang Chùa. Cũng trong tài liệu này còn ghi lại một số sự tích của một số sự vật, hiện tượng xung quanh khu vực Hang Chùa như: Sự tích Hòn đá bàn chân, Hang núi đá vỡ, Hòn đá mài gươm, Hang Chùa Khe Đà, Hang động Khe Tiên.

Nhận thấy Hang Chùa là một thắng cảnh đẹp, những năm gần đây UBND huyện Đồng Hỷ đã đưa vào Quy hoạch để làm cơ sở xây dựng phương án phát triển du lịch của huyện. Ngoài ra huyện cũng phối hợp với các cơ quan liên quan có đề xuất cần có phương án bảo tồn, giữ gìn môi trường Hang Chùa và suối Tiên để nghiên cứu phát triển tuyến du lịch sinh thái, cộng đồng với tour từ đền Hích, làng Nhà sàn Tân Đô xã Hòa Bình qua hang Chùa, suối Tiên và vùng hoa tam giác mạch Bản Tèn xã Văn Lăng đến Khu Di chỉ khảo cổ học Thần Sa huyện Võ Nhai.

Động Hang Chùa là cả một quần thể hang thông nhau rộng lớn nằm sâu trong lòng núi. Từ dưới chân núi lên hang rất cheo leo nhưng thích hợp với kiểu du lịch khám phá leo núi.

Hang Chùa có một cửa hướng về phía đông bắc. Cửa hang dạng hàm ếch. Ngay cửa hang có hòn đá to giống như con voi phủ phục. Buổi sớm, khi mặt trời chiếu vào cửa hang rọi lên những nhũ đá rủ trong hang rất đẹp. Qua khám phá và nghiên cứu thì đây là một trong những hang động lớn của tỉnh Thái Nguyên có nhiều nhũ đá đẹp sánh ngang với các hang động là danh lam thắng cảnh của Thái Nguyên đã được xếp hạng quốc gia như: hang Phượng Hoàng, suối Mỏ Gà, hang Sa Khao, động Linh Sơn.

Hang được chia thành 3 ngăn được nhân dân ví như một ngôi chùa thiên tạo. Ngăn 1 rộng và sâu, đáy là dòng suối ngầm chảy trong hang dài vô tận. Nhân dân địa phương kể đã từng có người đi gần hai ngày mới hết, hang thông sang tận địa phận thuộc huyện Phú Lương. Trong hang có chỗ bằng phẳng trông như được trải một lớp đá cuội để mời du khách tha thẩn dạo chơi. Cũng trong hang này có nhiều dấu vết của người xưa từng ở và tận dụng vật tự nhiên làm thành giếng nước, tảng đá làm chỗ ngồi... Vòm hang là cả một khối nhũ đá khổng lồ chạy dài. Những chùm nhũ đá như bức màn vây rủ xuống lòng hang đẹp đến sửng sốt.

Cây cọ đá trong Hang Chùa

Từ đầu ngăn 2 đi sâu vào trong khoảng 200m bắt gặp nhiều cây nhũ đá khổng lồ. Cảnh vật tạo ra như một cái cổng Tam quan trước khi vào ngôi chùa có các loại cây cổ thụ bằng đá trước một “ngôi chùa trong Hang”. Nhân dân địa phương từ lâu đã đặt tên cho từng cây là cây Cọ, cây Dừa… có cây cao trên 15m, chu vi thân từ 2 - 3m, có nhiều cây đứng song song thành cặp. Tại đây cũng có nhiều khối đá giống như bàn thờ, bát hương, ghế ngồi và vô số hình thù khác nhau tùy theo tưởng tượng.

Ngăn 3 là tầng cao nhất, từ dưới nhìn lên, hang cao và rộng, phải dùng đèn chiếu sáng mới có thể quan sát kỹ được không gian cảnh vật. Nhân dân ví nếu cả hang là một ngôi chùa thì đây là các bàn thờ Phật. Trên vách hang cao có tượng Vọng phu, Đường Tăng đi lấy Kinh, Phật Quan Âm Bồ Tát, Đức Phật Thích Ca, hình Voi chầu, Hổ phục, Rồng bay, Kỳ lân múa... Đặc biệt, còn có chỗ như Buồng Tiên nữ cùng nhiều măng đá và cối đá khổng lồ như hình tượng của Linga và Yoni - những sinh thực khí linh thiêng của người Việt.

Qua khảo sát, mỗi ngăn Hang Chùa rộng rãi chiều dài hang ước khoảng gần 1km, chiều rộng nhất 100m, có thể chứa đến cả ngàn người. Trong hang nhiệt độ ấm về mùa đông, mát mẻ về mùa hè. Tuy nhiên, vì trong lòng hang có dòng suối ngầm nên về ngày mưa muốn lên hang sẽ khó khăn bởi đường vào sẽ trở thành con suối chảy ngầm từ trên cao thông ra sông Cầu cách đó khoảng chưa đầy 1.000m.

Tại địa bàn xã Văn Lăng có một số điểm tham quan như Bản Tèn, nơi tập trung đồng bào dân tộc Mông còn bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, đang được chính quyền các cấp quan tâm đầu tư trồng cây hoa Tam giác mạch. Và từ đây Hang Chùa sẽ thành một điểm du lịch hấp dẫn, kết nối các diểm di tích trong vùng, tạo thành tour du lịch thu hút khách tham quan nghiên cứu, tìm hiểu về truyền thống lịch sử, bản sắc văn hóa dân tộc của xã Văn Lăng nói riêng và của huyện Đồng Hỷ nói chung.

Nguyễn Đình Hưng