Kiến trúc sư Bế Đồng của chúng tôi

VNTN - Mấy hôm trước, trong những câu chuyện nghề nghiệp quá khứ của đồng đội, mọi người vẫn nhắc đến Bế Đồng, dẫu biết ông đau yếu đã lâu, nhưng chẳng ai nghĩ đến chuyện ông ra đi lúc này. Tiếc thương vô hạn một người anh, người bạn nghề luôn sống tận tâm vì sự nghiệp kiến trúc, một cuộc đời hào hoa nghĩa cả đã để lại những dấu ấn tốt đẹp cho các thế hệ sau.

Kiến trúc sư Bế Đồng người dân tộc Tày, sinh năm 1938 và lớn lên trên miền núi cao xã Đồng Văn (Đồng Văn, Hà Giang). Ông thông minh sáng dạ, đã sớm trở thành một cán bộ khoa học kỹ thuật trung cấp kiến trúc từ năm 1959, thời mà miền núi xa xăm còn quá ít ỏi, hiếm hoi những người có chuyên môn trong các ngành kỹ thuật thuộc khối công nghiệp nặng. Sau khi tốt nghiệp ông công tác tại Bộ Kiến trúc - Thủy lợi, cuối năm 1960 ông về Ty Kiến trúc Thái Nguyên (cũ) và gắn bó với mảnh đất này dài lâu, thường trú tại phường Trưng Vương, TP Thái Nguyên.

Bế Đồng có dáng vóc thư sinh nhanh nhẹn. Ông tham gia nhiều các công tác đoàn thể, làm Bí thư Đoàn ngành kiến trúc Thái Nguyên; hăng hái hoạt động các phong trào, các cuộc tuyên truyền vận động xây dựng nếp sống của miền Bắc xã hội chủ nghĩa. Nhiệt tình tham gia dạy bổ túc văn hóa ban đêm cho các cán bộ công nhân viên chức trong tỉnh. Ngay từ những ngày đầu về Thái Nguyên, ông đã được giao nhiệm vụ thiết kế nhà làm việc của Ủy ban Hành chính tỉnh, là khu nhà 3 tầng hình chữ U, hiện nay vẫn đang được UBND tỉnh quản lý sử dụng.

Được cấp trên quan tâm bồi dưỡng, ông đi học một khóa Đại học xây dựng chính quy 5 năm và trở thành kỹ sư xây dựng từ năm 1969. Ông làm Tổ trưởng rồi Trưởng phòng Thiết kế - quy hoạch của Ty Kiến trúc Bắc Thái từ năm 1972, sau là Phó giám đốc Sở Xây dựng Bắc Thái. Là người có khả năng về tổ chức, Bế Đồng biết tập hợp, khai thác và sử dụng năng lực của cán bộ chuyên môn.

Năm 1974, ông nhận được quyết định của Tỉnh ủy Bắc Thái cử đi học Trường Đảng cao cấp Nguyễn Ái Quốc. Thời ấy suất học này rất hiếm hoi, ai có được nó thì vinh dự lắm. Nhưng rồi ông phải hoãn lại đến khóa sau, bởi có chủ trương của Nhà nước là sẽ có Đoàn chuyên gia Trung Quốc sang làm quy hoạch thành phố Thái Nguyên trong năm 1975, và Bế Đồng được cử làm Phó Đoàn phụ trách chuyên môn. Ông là kỹ sư xây dựng nhưng được kết nạp là đoàn viên Đoàn Kiến trúc sư Việt Nam năm 1976 (nay là Hội KTS Việt Nam), đợt kết nạp đầu tiên nhân dịp Bắc Nam thống nhất. Năm 1987, Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Bắc Thái thành lập, Bế Đồng là lớp hội viên đầu tiên của Hội.

Được làm việc dưới sự chỉ đạo của ông, các cán bộ chuyên môn đều cảm thấy yên tâm và tự tin. Kiến trúc sư Bế Đồng có kỹ năng truyền thụ kiến thức nên khi trao đổi về nghề, dù là những vấn đề bình thường có thể ai cũng biết nhưng nghe ông nói thì như ngấm sâu, nhuần nhị hơn rất nhiều. Ví như khi đi báo cáo quy hoạch hay kiến trúc với các huyện, phải chuẩn bị ít nhất là 2 phương án để so sánh; hoặc lãnh đạo các huyện có thể họ không sâu về chuyên môn, nhưng họ giỏi về lý luận, họ nắm rõ đặc điểm hiện trạng, biết cụ thể về địa hình địa mạo, sông suối lũ lụt...vv, thì KTS phải xoay chuyển thế nào…

Ấn tượng sâu sắc của tôi về cố KTS Bế Đồng, ấy là sự bình tĩnh của ông trong mọi tình huống phát sinh khó lường. Một lần đi công tác, đoàn đi có 7 người cả tài xế, ăn cơm trưa ở UBND huyện Chợ Đồn xong, ông gọi điện hẹn chiều làm việc với huyện Định Hóa. Đoàn lên xe Rumani đi đường Bình Trung, đến giữa Đèo So thì “con ngựa sắt” bỗng “bướng bỉnh” không chịu lăn bánh. Trong đoàn không ai biết gì về xe cộ, đành để anh tài xế một mình loay hoay suốt buổi chiều. Trời mùa đông mau tối, ông nảy ra ý tưởng đi làm dân vận, tìm đến một nhà dân mua gạo nhờ nấu bữa tối. Lòng dân thì tốt, nhưng ngặt nỗi rau cỏ, thức ăn chẳng có gì nhiều. Trong giỏ trứng chỉ còn một quả, trong vò mẻ thức ăn dự trữ ngày mùa vụ vẫn còn khá. Ông bảo, cho mẻ vào nồi đun nước sôi rồi đập quả trứng vào. Mùa đông thời bao cấp với bữa cơm leo lét ánh sáng đèn Hoa Kỳ, “quân tướng” cười xòa nghĩ tiếp ngày mai…

Tại phòng làm việc của Bế Đồng, trên bàn bao giờ cũng có cái thước tính (thước rút). Không có nhà tầng để thiết kế nhưng ông hay nói chuyện về kết cấu khung, vòm, vỏ mỏng… Ông hay xem các loại tạp chí kiến trúc Moscova, tạp chí mỹ thuật Liên Xô…, thi thoảng có những bài thơ được cắt ra từ các báo, hay những câu thơ tình lãng mạn của các nhà thơ lớn Việt Nam, được ông lưu giữ cẩn thận như một kỷ niệm đẹp.

Vì sức khỏe yếu, KTS Bế Đồng nghỉ hưu từ những năm đất nước bắt đầu có chủ trương đổi mới. Dù vậy hàng năm vẫn đều đặn đến dự các ngày kỷ niệm, các buổi tổng kết của cơ quan, các buổi họp của Hội KTS và Hội Văn học nghệ thuật tỉnh. Những năm gần đây ông dần “vắng bóng”. Chúng tôi mỗi lần đến thăm, ông tuy tác phong có phần chậm chạp hơn, nhưng khuôn mặt vẫn thể hiện sự mừng rỡ, thắm thiết và luôn nhớ hỏi thăm đến anh em đồng nghiệp…

Từ đầu năm 2017, thấy thể trạng ông suy sụp nhiều dù tinh thần vẫn lạc quan. Nhưng rồi sinh lão bệnh tử, kiếp luân hồi chẳng chừa một ai, dù được tận tình chăm sóc, cứu chữa, nhưng ông cũng không thể vượt qua. Ông từ trần lúc nửa đêm gần sáng ngày 18/6/2017 (tức ngày 24/5 Đinh Dậu).

Cả đời cống hiến tài năng, tình yêu cho sự nghiệp kiến trúc, 80 năm tuổi đời, 55 năm tuổi Đảng, KTS Bế Đồng đã được tặng thưởng Huân chương kháng chiến chống Mỹ cứu nước hạng Ba; Huy chương Vì thế hệ trẻ, vì sự nghiệp xây dựng, vì sự nghiệp tổ chức công đoàn; nhiều kỷ niệm chương vì sự nghiệp kiến trúc, vì sự nghiệp văn học nghệ thuật…

Kết thúc một cuộc đời, một sự nghiệp, ngần ấy có lẽ cũng tạm gọi là đủ cho một kiếp người! Tiếc thương vô hạn một người anh, người bạn nghề luôn sống tận tâm vì sự nghiệp kiến trúc, một cuộc đời hào hoa nghĩa cả đã để lại những dấu ấn tốt đẹp cho các thế hệ sau.

Cầu mong ông yên giấc ngàn thu nơi chín suối!

TIN BUỒN Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Thái Nguyên vô cùng thương tiếc báo tin: Kiến trúc sư Bế Đồng, sinh năm 1938 Quê quán: Đồng Văn, Hà Giang Trú quán: Phường Trưng Vương, thành phố Thái Nguyên Nguyên Phó giám đốc Sở Xây dựng Bắc Thái Hội viên Hội Kiến trúc sư Việt Nam; Hội VHNT tỉnh Thái Nguyên Huân chương Kháng chiến chống Mỹ cứu nước hạng Ba; Huy hiệu 55 năm tuổi Đảng… Do tuổi cao, bệnh nặng, đã từ trần ngày 18/6/2017 (tức ngày 24/5 Đinh Dậu), hưởng thọ 80 tuổi. Hội Văn học nghệ thuật tỉnh, Báo Văn nghệ Thái Nguyên xin chia buồn sâu sắc cùng toàn thể gia đình kiến trúc sư Bế Đồng.

KTS. Mã Sôi