Những người điên ở trong Trung tâm Điều dưỡng và Phục hồi chức năng Tâm thần kinh Thái Nguyên (thuộc Sở Lao Động - TB&XH) được ăn no, ngủ ngon, được chữa bệnh. Và khi tham gia những trò chơi tập thể, họ trở nên nhanh nhẹn hoạt bát khác xa với vẻ ủ rũ, tàn tạ thường ngày. Nhiều lần tiếp xúc với họ tôi nhận ra: Nếu được điều trị và chăm sóc kịp thời thì họ không đáng sợ như thường thấy ngoài xã hội. 

Tôi đến Trung tâm vào một sớm ngày xuân khi thời tiết còn lạnh và ngoài trời mưa bụi vẫn còn lất phất. Thế nhưng khi bước chân vào khuôn viên đã cảm nhận được sự ấm áp lan tỏa khắp nơi. Những công dân nơi đây đang háo hức chuẩn bị đi hội. Các khu điều trị, mọi người dậy từ rất sớm, người mặc áo mới, người tranh thủ với bài tập khởi động tay chân… rồi nhanh chóng di chuyển tới khu vực chính.

Khoảng sân rộng trước khu nhà ăn, mọi người đã tập trung kín bên cây nêu được dựng sẵn, nơi sẽ diễn ra các trò chơi. Ai cũng vui vẻ, phấn phấn chấn như chẳng hề có bệnh. Vẻ nhanh nhẹn thần thái này chưa từng thấy ở họ.

Tôi vẫn nhớ cảm giác ám ảnh khi tới Trung tâm cách đây tầm hai tháng. Trong khuôn viên ở các dãy nhà cũ ở tạm chẳng mấy ngăn nắp (vì Trung tâm đang trong thời gian được Nhà nước đầu tư sửa chữa, chỉnh trang và xây mới cơ sở vật chất), những công dân ở đây không còn la hét, thẫn thờ nhưng vẫn đầy ủ rũ, mỏi mệt. Người đứng, người ngồi, người đi lại, áo quần xộc xệch, tóc tai rũ rượi. Ánh mắt nhiều người vẫn hoang hoải, có lúc lại long sòng sọc.

Nhóm khỏe nhất tụm lại, ngồi hút thuốc và rì rầm với những câu chuyện không đầu không cuối bên đống lửa đã dần nguội tàn. Như chẳng hề quan tâm đến sự có mặt của tôi, thỉnh thoảng họ cười khanh khách như đang diễu cợt cuộc đời.

Phía trong bốn bức tường của Trung tâm là một thế giới đặc biệt. Thế giới khác biệt của người điên, thực và ảo rất mong manh. Có lẽ ước mơ về tương lai của họ cứ hiện ra lại tan biến.

Trước lúc vào đây họ đều bị mắc căn bệnh tâm thần mãn tính - dù cơ thể họ vẫn khỏe mạnh nhưng cái đầu lại không tự kiểm soát được. Nhiều người còn đi lang thang ăn rác rưởi, xác động vật thối… Trong cơn điên loạn họ la hét, đập phá và trở nên đáng sợ. Vì thế, khi ở ngoài xã hội, rất có thể họ sẽ hành hung người khác thậm chí giết người…

Mắc bệnh lâu ngày, nhiều người Trung tâm có tâm lý và thể lực khá yếu nên thường kèm theo nhiều bệnh nền khác như: đái tháo đường, huyết áp, tim mạch. Nếu ít vận động cơ họ càng trở nên suy sụp.

Tiếng hiệu lệnh tập trung kéo tôi khỏi những suy tư. Mọi người răm rắp xếp hàng để nghe các cán bộ thông báo nội dung các trò chơi và phổ biến luật chơi. Ngày hội lần này sẽ là những trò chơi dân gian tập thể khá thú vị như: ném còn, bịt mắt đập niêu, bịt mắt bắt vịt và kéo co.

Như một mái nhà chung ấm áp, Trung tâm cưu mang để họ yên tâm điều trị bệnh. Nhiều người gắn với nơi đây suốt cuộc đời.

Anh Hoàng Ngọc, Phó Giám đốc Trung tâm chia sẻ: Ngoài điều trị, các bệnh nhân được lao động, giao lưu văn nghệ và tham gia các trò chơi… Những hoạt động này cũng là một liệu pháp điều trị quan trọng giúp bệnh nhân tỉnh táo, phục hồi sức khỏe tâm thần.

Để tạo không khí vui tươi, phấn chấn, cây nêu không làm cao quá và không có hồng tâm để những người cao tuổi, hay phụ nữ, người thể lực yếu, đều có thể thoải mái ném quả còn qua vòng tròn. Ai ném được quả còn qua vòng tròn trên ngọn cây nêu sẽ được nhận thưởng và tiền lì xì của lãnh đạo Trung tâm.

Ngày hội thông thường chỉ có 1 người ném quả còn thủng vòng hồng tâm, nhưng ngày hội dành cho những bệnh nhân ở đây vô cùng sôi động và khác biệt. Cả cán bộ và những bệnh nhân cùng thi nhau ném những quả còn và liên tục người ném trúng vòng tròn chạy ra xòe tay lĩnh thưởng từ Ban tổ chức.

Những tiếng la hò cổ vũ, những tràng pháo tay cứ nối dài không dứt. Kết thúc trò “ném còn” mọi người lại háo hức tiếp tục chuyển sang trò chơi “bịt mắt đập niêu”.

Choang… Choang… tiếng niêu đất vỡ.  Có người tay yếu, đập trúng nhưng niêu không vỡ vẫn bỏ bịt mắt chạy lại phía ban tổ chức nhận tiền thưởng. Ai cũng thấy vui vẻ, tinh thần phấn chấn, sảng khoái khi được nhận thưởng. Nhiều người chơi giỏi, cứ liên tục nhẩm đếm tiền ý như, liệu đã đạt được “doanh số” hay chưa. Xong việc họ lại vào tham gia tiếp trò chơi hoặc chạy ào ra phía đồng đội khoe thành tích. Bà Nông Thị Nhình tay tay cầm những đồng tiền chiến thắng còn nóng hổi vui sướng chia sẻ: Ở trung tâm chúng tôi sống hòa nhập với nhau và an tâm trị bệnh. Được các cán bộ, bác sĩ giúp đỡ chúng tôi đều hiểu rõ hoàn cảnh của mình, từ đó cảm thông và gắn kết nhau  giúp nhau trong cuộc sống.

Trở lại với sân hội, trò chơi đập niêu đất vừa dứt, mọi người đã ào sang khu vực tổ chức trò chơi “bịt mắt bắt vịt”.

Tại khu vực diễn ra ngày hội, có nhiều “cặp bạn thân” trò chuyện tri kỉ. Họ không tham gia cuộc chơi, không cổ vũ, mà chỉ ngồi thư thái, hút thuốc lá và “buôn” chuyện phiếm.

Một khoảng sân được quây lại, đổ cát để đảm bảo người chơi khi ngã không bị trầy xước da thịt. Mọi người cùng xúm quanh vòng tròn đợi lượt mình được bịt mắt để trổ tài. Bốn chú vịt thả trong vòng tròn được quây lại bằng lưới kêu lên quàng quạc. Mọi người đua nhau xung phong vào chơi để tóm cổ những chú vịt cứng đầu đang kêu váng lên trong quây như thách thức.

Những chú vịt nhanh nhẹn tránh, né những cút chộp bắt xuất thần của người chơi, rồi lại kêu quàng quạc khiến người chơi càng phấn khích. Vòng quây khá nhỏ nên các chú vịt có tinh ranh thế nào, dù người chơi mắt bị bịt lại nhưng vẫn liên tục có người giành chiến thắng.

Phút giây chiến thắng dường như là lúc họ tìm thấy mình trong quá khứ - lúc chưa bị bệnh, đầy tự tin và khát khao cuộc sống.

Hây dô… hây dô… màn kéo co kết thúc ngày hội vui ngây ngất nhưng cũng “ngốn sức”, người chơi khiến họ mệt nhoài.

Ngày hội diễn ra trọn vẹn niềm vui. Kết thúc chương trình ai cũng thấy vui vẻ và tiếc nuối. Đây là một trong những hoạt động của Trung tâm được tổ chức hàng năm mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Qua những hoạt động này, tạo không khí vui tươi, phấn chấn, và như một liều thuốc bổ giúp những người điên có thêm tháng ngày tỉnh táo, từ đó có thêm tinh thần và sức khỏe để điều trị bệnh.

Bài và ảnh: Quang Khải. Đồ họa: Đào Tuấn